وودی آلن (به انگلیسی: Woody Allen) ‏(۱ دسامبر ۱۹۳۵)، کمدین، بازیگر، کارگردان، نویسنده و موسیقی‌دان آمریکایی است. آلن فعالیت حرفه‌ای خود را به عنوان یک نویسنده کتاب‌های طنز و سپس یک کمدین روی صحنه آغاز کرد و سپس در دههٔ ۶۰ میلادی فعالیت فیلم‌سازی خود را آغاز کرد.

وی ۱۹ بار نامزد اسکار و چهار بار برنده آن شده است که این جوایز شامل یک اسکار بهترین کارگردانی و سه جایزه اسکار بهترین فیلم‌نامه غیراقتباسی شده است.

زندگی

وودی آلن با نام اصلی Allen Stewart Konigsberg اول دسامبر سال ۱۹۳۵ در بروکلین نیویورک در یک خانوادهٔ یهودی ثروتمند متولد شد. او هشت سال از دوران کودکی‌اش را در مدرسهٔ یهودیان سپری کرد، پس از آن در دبیرستانی به نام میدوود به تحصیلاتش ادامه داد. در آن زمان موهای قرمز رنگ او باعث شده بود تا در بین دوستان و هم‌کلاسی‌هایش به «قرمز» معروف شود. آلن با هدف کسب درآمد، به نوشتن قطعات طنز و فروش آنها همت گمارد. این قطعات در ستون‌های طنز روزنامه‌ها به چاپ می‌رسید.

پس از آن در سال ۱۹۵۳ در دانشگاه سینمایی نیویورک ثبت نام کرد و بلافاصله در دوره‌ای به نام «تولیدات سینمایی» مردود و مجبور به ترک دانشگاه شد. از آن پس به مدت دو سال با دستمزدی معادل هفته‌ای ۲۰ دلار، به نویسندگی برای کمدینی به نام دیوید آلبر (David Alber) مشغول بود. سپس وارد تلویزیون شد و به نوشتن متون برنامه‌های تلویزیونی پرداخت. آلن که از نوجوانی نواختن کلارینت را آغاز کرده بود با ورود به برنامه‌های تلویزیونی، اسم کوچک وودی هرمن نوازنده مشهور کلارینت را بر خود نهاد.

آلن به مدت پنج سال در تلویزیون به فعالیت پرداخت و در نهایت تصمیم گرفت استعدادش را در زمینه بازیگری نیز امتحان کند. اولین حضور او در مقام بازیگر در سال ۱۹۶۰ در کلوپی در منهتن بود. شخصیت کمدی متفاوت و خلاق باعث شد که به سرعت نگاه‌ها به سوی او معطوف شوند. در سال ۱۹۶۳ او به عنوان مهمان در اغلب برنامه‌های گفتگوی تلویزیونی ظاهر می‌شد.

از میان آلبوم‌هایش می‌توان به(Nightclub Years (۱۹۶۴–۱۹۶۸ و ( ۱۹۶۴–۱۹۶۸) Stand-Up Comic اشاره کرد.

در آلبوم Stand-Up Comic وودی آلن یکی از بهترین کارهایش را ارائه کرده‌است. او تجربهٔ پنج سال کار در تلویزیون را با فعالیت‌هایش در برنامه‌های طنز به هم آمیخت و در یک محصول گرد آورد. توازن و اعتماد موجود در صدایش به زیبایی با شنونده ارتباط برقرار می‌کند. این آلبوم چکیده فعالیت‌های او بین سال‌های ۱۹۶۴ تا ۱۹۶۹ است. عصبی بودن به عنوان مشخصه دائمی این شخصیت در جای جای سخنانش قابل لمس است.

نخستین فیلم‌نامه او «تازه چه خبر پوسی‌کت؟» و نخستین فیلمی که کارگردانی کرد «چه خبر، تایگر لی‌لی؟» است.

«چه خبر، تایگر لی‌لی؟» در اصل فیلمی ژاپنی بود که وودی آلن فقط با گفتار خنده‌آوری آن را دوبله کرد. در واقع نخستین حضور او در جایگاه کارگردان به معنای رایج خود، فیلم «پول را بردار و فرار کن» بود. بعد در فیلم «دوباره بنواز، سام» بازی کرد و در ۱۹۷۷ با تولید و بازی در «آنی هال» دورهٔ تازه و مهمی را در کار خود آغاز کرد.

نوازندگی کلارینت

همان‌گونه که از موسیقی فیلم‌هایش مشهود است، آلن از دوست‌داران جدی موسیقی جاز است. او که خود از نوجوانی کلارینت می‌نوازد، کلارینتی را با سیستم انگشت‌گذاری قدیمی، معروف به سیستم آلبرت به کار می‌برد و سال‌ها است که همراه با گروهی از دوستانش هر دوشنبه شب در هتلی در نیویورک جاز دیکسی‌لند می‌نوازند. او حتی برای گرفتن جایزه اسکار فیلم آنی هال به هالیوود نرفت، چرا که مراسم اسکار با برنامه نوازندگی دوشنبه شب‌های او هم‌زمان بود.

زندگی خصوصی

در سال ۱۹۵۴ وودی آلن که نوزده سالش بود با «هارلین روزن» شانزده ساله ازدواج کرد. این دو در سال ۱۹۵۹ از یکدیگر جدا شدند. چندی بعد، روزن از آلن بابت تصویر نادرستی که از او در مصاحبه‌های تلویزیونی‌اش،ارائه کرده بود شکایت کرد. همسر دوم آلن، «لوئیز لسر» بود که در سال ۱۹۶۶ با یکدیگر ازدواج و در سال ۱۹۶۹ از یکدیگر جدا شدند.

در سال ۱۹۷۰ آلن وارد رابطه عاشقانه‌ای با «دایان کیتون» شد. این رابطه بعد از یک سال به پایان رسید، اما کیتون در تعدادی از فیلم‌های آلن از جمله آنی هال بازی کرد و به خاطر این فیلم موفق به دریافت جایزه اسکار بهترین هنرپیشه زن شد. گفته می‌شود فیلم‌نامه این فیلم مشخصاً برای دایان کیتون نوشته شده که نام واقعی او دایان هال است. «مارشال مک لوهان» نظریه‌پرداز دهکده جهانی هم در این فیلم یک نقش کوتاه و حاشیه‌ای بازی کرد.[۱]«میا فارو» شریک زندگی بعدی آلن، بعد از ۱۲ سال در سال ۱۹۹۲ از او جدا شد و بیان داشت که آلن از دخترش «دیلن»، هنگامی که هفت سال داشته سوء استفاده کرده و با دختر خوانده‌اش، «سون-یی پرون» نیز رابطه دارد. پس از آن آلن و پرون این رابطه را تایید و در سال ۱۹۹۷ با هم ازدواج کردند.[۲][۳][۴] وودی آلن در یک مصاحبه در سال ۲۰۰۸ خود را به عنوان یک «بی‌خدای مبارز فرویدی» توصیف می‌کند.

کتاب

آب آشامیدنی نیست، نگار شاطریان، نشر بیدگل (۱۹۶۶)[۶]

دوباره این آهنگو بزن سم، بهرنگ رجبی، نشر چشمه (۱۹۶۶)[۷]

حالا بی حساب شدیم (۱۹۷۱)[۸]

بی بال و پر، نگار شاطریان، نشر بیدگل (۱۹۷۵)[۹]

عوارض جانبی ۱، لادن نژادحسینی، نشر بیدگل (۱۹۸۰)[۱۰]

حباب معلق، بهرنگ رجبی، نشر بیدگل (۱۹۸۱) حباب معلق

سنترال پارک وست، محمدرضا اوزار، نشر بیدگل (۱۹۹۵)[۱۱]

اولد سیبروک، محمدرضا اوزار، نشر بیدگل (۲۰۰۳)[۱۲]

ریورساید درایو، محمدرضا اوزار، نشر بیدگل (۲۰۰۳)[۱۳]

متل ماه عسل (۲۰۱۱)

جوایز

اسکار بهترین کارگردانی برای فیلم آنی هال، ۱۹۷۷

اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم آنی هال (همراه مارشال بریکمن)، ۱۹۷۷

نامزد اسکار بهترین بازیگر نقش اول برای فیلم آنی هال

نامزد اسکار بهترین کارگردانی برای فیلم داخلی

نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم داخلی

نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم منهتن (همراه مارشال بریکمن)

نامزد اسکار بهترین کارگردانی برای فیلم برادوی دنی رز

نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم برادوی دنی رز

نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم رز ارغوانی قاهره

اسکار بهترین فیلم‌نامه اقتباسی برای فیلم هانا و خواهرانش، ۱۹۸۶

نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم هانا و خواهرانش،

نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم روزگار رادیو،

نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم جنایت و جنحه،

نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم آلیس،

نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم زن و شوهرها،

نامزد اسکار بهترین کارگردانی برای فیلم گلوله‌ها بر فراز برادوی، ۱۹۹۴

نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم گلوله‌ها بر فراز برادوی، ۱۹۹۴(همراه داگلاس مک‌گراث)

نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم آفرودیت توانا، ۱۹۹۵

نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم هری ساختارشکن، ۱۹۹۷

نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم امتیاز نهایی، ۲۰۰۵

اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم نیمه‌شب در پاریس، ۲۰۱۲

فیلم‌های محبوب آلن

وودی آلن در سال ۲۰۱۲ در نظرسنجی نشریه بریتانیایی سایت‌اندساوند ۱۰ فیلم برتر عمر خود را انتخاب کرد:

دزد دوچرخه ساخته ویتوریو دسیکا، ۱۹۴۸

مهر هفتم ساخته اینگمار برگمان، ۱۹۵۷

همشهری کین ساخته اورسن ولز، ۱۹۴۱

آمارکورد ساخته فدریکو فلینی، ۱۹۷۳

هشت و نیم ساخته فدریکو فلینی، ۱۹۶۳

چهارصد ضربه ساخته فرانسوا تروفو، ۱۹۵۹

راشومون ساخته آکی‌را کوروساوا، ۱۹۵۰

توهم بزرگ ساخته ژان رنوار، ۱۹۳۷

جذابیت پنهان بورژوازی ساخته لوئیس بونوئل، ۱۹۷۲

راه‌های افتخار ساخته استنلی کوبریک، ۱۹۵۷

اظهار نظر در مورد مناقشه بین فلسطین و اسرائیل

وودی آلن دربارهٔ مناقشه بین اسرائیل و فلسطین گفته است که به عقیده من، منشاء این درگیری به بدرفتاری عرب‌ها با یهودی‌ها پس از جنگ جهانی دوم برمی‌گرد. احساس می‌کنم اعراب از ابتدا به هیچ عنوان با آنها خوب رفتار نکردند و این یک مشکل بزرگ بود. یهودیان جنگ وحشتناکی را پشت سر گذاشته بودند، میلیون‌ها نفر از آنها قتل عام شده بودند و در سراسر اروپا مورد آزار و اذیت قرار گرفته بودند و تنها این تکه بسیار بسیار کوچک از کره زمین در میان بیابان به آنها رسیده بود. اگر تنها اعراب می‌گفتند که ما می‌دانیم شما چه کشیده‌اید و این تکهٔ کوچک از زمین برای شما و ما دوستان شما باقی خواهیم ماند و به شما کمک خواهیم کرد، یهودیان نیز از در صلح در می‌آمدند. ولی متأسفانه اعراب اینکار را نکردند. آنها راه حل مناسب را انتخاب نکردند و این همه مشکل به وجود آمد. اتفاقات اخیر وحشتناک است. از زمانی که می‌توانم به خاطر بیاورم، زمانی که ۲۱ ساله بودم، آنها به من می‌گفتند که صلح میان اعراب و اسرائیل نزدیک است؛ این در نسل بعد اتفاق می‌افتد ولی اکنون اوضاع بدتر شده، این ادامه می‌یابد و ادامه می‌یابد ولی در نهایت هیچ چیز تغییر نخواهد کرد. لااقل به این زودی‌ها هیچ صلحی میان اسرائیل و مردم فلسطین روی نخواهد داد. اگرچه امیدوارم که این اتفاق بیفتد ولی فکر می‌کنم که نه هر دو طرف چندان خواهان این مسئله‌اند و نه اینکه توانایی رسیدن به چنین چیزی را دارند.