دلیران تنگستان، مجموعهای تلویزیونی تاریخی دربارهٔ مبارزه رئیسعلی دلواری و یارانش در تنگستان، دشتی، دشتستان و بوشهر در جنوب ایران در مقابل امپراتوری بریتانیا است.
این سریال در ۱۴ قسمت و در طول دو سال از ۱۳۵۲–۱۳۵۰ به کارگردانی همایون شهنواز و تهیهکنندگی «ملکساسان ویسی» ساخته شد و نخستین بار، در اسفندماه ۱۳۵۳ از تلویزیون ملی ایران به نمایش درآمد و پخش آن، تا بهار ۱۳۵۴ ادامه داشت.
خلاصهٔ داستان
انگلستان به بهانه محاصره هرات، به جنوب ایران حمله میکند. «احمد تنگستانی» به همراه ۳۰۰ نفر دلاور، در قلعهای ویران، به دفاع از ایران میپردازند. دو انگلیسی به دست مردم قطعه قطعه میشوند و دولت انگلیس به خونخواهی آنان، از آب و خشکی به مردم جنوب حمله میکند. «رئیسعلی دلواری»، مردم دلوار و تنگستان را متشکل و مسلح میکند و به دفاع از خاک میهن در مقابل تجاوز بیگانگان میپردازد.
فیلمنامه
مجموعه تلویزیونی دلیران تنگستان برداشتی آزاد از کتاب «دلیران تنگستانی» «محمدحسین رکنزاده آدمیت» بود. البته جدا از این برداشت، «همایون شهنواز» (نویسنده و کارگردان اثر) برای ساخت این اثر از ۱۱ کتاب ترجمه شده، ۷ کتاب ترجمهنشده و روزنامههای حبلالمتین، عصر جدید و همچنین از ۱۱۰ فقره سند و ۱۸۰۰ قطعه عکس و یادداشتهای رهبران و بازماندگان جنبش تنگستان بهعنوان منابع اصلی استفاده کرد.[۳] این سریال دو بخش تاریخی را زیر پوشش قرارمیدهد؛ ابتدا به دوره کوتاه مبارزات «احمد تنگستانی» و چند سال بعد، به ادامهدهنده راه او، «رئیسعلی دلواری» میپردازد.
مکان ساخت و فیلمبرداری
سریال دلیران تنگستان در ۱۴ قسمت در طول دو سال ساخته شد و یک گروه ۵۰۰ نفری به کارگردانی شهنواز در بوشهر، منطقهٔ تنگستان شامل اهرم، چغادک، تنگک، بندر سیراف (طاهری)، ده سولقان، شیراز و تهران و ده کمپ، فیلمبرداری به طریق ۱۶ میلیمتری را انجام دادند. پخش این فیلم به علت نبود سیستم پخش رنگی، به صورت سیاه و سفید انجام شد.
بازیگران
محمود جوهری در نقش «رئیسعلی دلواری»
شهروز رامتین در نقش «خالوحسین دشتی»
اسماعیل داورفر در نقش «حاج محمدرضا کازرونی»
عنایتالله شفیعی در نقش «زائرمحمد»
نعمتالله گرجی در نقش «حاکم بوشهر»
منوچهر آذر در نقش «واسموس» آلمانی
مستانه جزایری در نقش «زن رئیسعلی»
ولی شیراندامی در نقش «دریابیگی»
حسین محجوب در نقش «سیدمحمد دکتر»
جهانبخش کردیزاده
علی ژکان
منوچهر فرید
کاظم افرندنیا
مهری ودادیان
آتش خیر
سعید اویسی
غلامحسین نقشینه
کامران نوزاد
محمد ابهری
غلامحسین لطفی
محمد پورستار
سامی تحصنی
مجید شهباز در نقش «منشی کنسولگری»
علیاکبر مهدویفر در نقش «باقرخان»
یدالله محمدنژاد در نقش «تایدی»
هایگار حامدی در نقش «سلطان اخگر»
گورپال سینگ (بازیگر هندی) در نقش «گروهبان»
هایگاز استپانیان در نقش «مستر چیک»
حمید طاعتی در نقش «سید مهدی طباطبایی»
حمدالله طاعتی
علی اسکندری
کاوه فجری
هاشم ارکان
قاسم سیف
قاسم پورشکیبا
هاشم ارکان
کاوه مخبری
ژیلا سهرابی
محمد رفیعی
نظامالدین افشار
علیاکبر جهانبخش
حسن سلطانی
حسن گلپایگانی
عوامل تولید
نویسنده و کارگردان: همایون شهنواز (براساس نوشتهای از محمدحسین رکنزاده آدمیت)
دستیاران کارگردان: سامی تحصنی، احمد سلیمانی و وازریک درساهاکیان
فیلمبرداران: مهرداد فخیمی، وانوش وارطانیان و فریدون قوانلو
کمکفیلمبردار: همایون پایور
دستیار فیلمبردار: نقشینه
منشی صحنه: عباس قهرمانی[۲]
تدوین: داود یوسفیان و منوچهر اولیائی
موسیقی متن: احمد پژمان و علی رهبری
طراح گریم: فرهنگ معیری
دکور: حسن مرتضوی
صداگذار: مصطفی مصطفی زاده
خواننده: جهانبخش کوهیزاده
مدیر دوبلاژ: هوشنگ لطیفپور (منوچهر والی زاده به جای رئیس علی و شهروز ملک آرایی به جای خالو حسین دشتی صحبت کرده اند)
تدارکات: محمد کنی
نوع فیلمبرداری: ۱۶ میلیمتری، سیاه و سفید
تعداد قسمتها: ۱۳ قسمت
سال تولید: ۱۳۵۲–۱۳۵۰
سال اولین پخش: اسفند ۱۳۵۳ - بهار ۱۳۵۴
حواشی سریال
«محمود جوهری» بازیگر اصلی سریال (در نقش «رئیسعلی دلواری») پس از پایان ساخت سریال، در حادثه تصادف اتومبیلش در نوروز ۱۳۵۵ کشته شد. وی که با پیکان جوانان قرمز رنگش و بهمراه همسر و کودک خردسالشان راهی مسافرتی نوروزی به جنوب کشور بودند، طی مسیر دچار سانحه گشته و در این سانحه، بهمراه همسرش جان به جانآفرین تسلیم کرد؛ اما کودک خردسالشان زنده ماند. فرزند آنها، هماکنون ساکن کرج است.