After Auschwitz (پس از آشویتس)

کارگردان :Jon Kean

نویسنده :Deborah Blum, Jon Kean

بازیگران :Eva Beckmann, Rena Drexler, Renee Firestone

خلاصه داستان:

بررسی زندگی ۶ زن باقی‌مانده از دوران هولوکاست 

نقد فیلم:

مستندهایی که درباره‌ی آشویتس ساخته می‌شوند معمولا با اعداد پر شده اند؛ میزان مرگ و میر، درصد بی‌خانمان‌ها، کولی‌ها، یهودی‌ها یا افراد همجن*سگرایی که کشته شدند.

در اینجا ما با مستندی طرف هستیم که این کار را نمی‌کند؛ «پس از آشویتس»(After Auschwitz). 66 درصد افراد زنده‌ی دنیا نمی‌دانند «آشویتس» اصلا چه چیزی است، بیش از ۲۰ درصد هیچ‌وقت راجع به هولوکاست نشنیده اند. در نظرسنجی‌ای که اخیراً در آمریکا برگزار شد، اکثریت افراد باور داشتند که با توجه به اوضاع کنونی سیاست‌های آمریکا و جهان، چیزی شبیه به آشویتس دوباره امکان روی دادن دارد.

پس بنابراین شاید بهتر باید از این موجی که درباره‌ی هولوکاست در فیلم‌ها وجود دارد فاصله بگیریم، موجی که باعث شد جوک‌هایی مثل «اگر می‌خواهید اسکار یا گلدن گلوب ببرید، فیلمی درباره‌ی هولوکاست بسازید» ساخته بشوند. حداقل در این لحظه.

فیلم «پس از آشویتس» ساخته‌ی «جان کین» نگاهی متفاوت به این مسئله‌ی شاید تکراری و آشنا دارد، بازخوانی سریع و پرشدتی که توسط بازماندگان انجام می‌شود، آن هم نه صرفا درباره‌ی ترس و وحشتی که در این مدت وجود داشت بلکه درباره‌ی زندگی‌ای که آن‌ها پس از این واقعه برای خود مجددا ساختند.

فیلم «کین» که پروسه‌ی ساختش سالیان درازی طول کشید(برخی از سوژه‌های مصاحبه‌ها از آن زمان تا کنون درگذشته اند) به ۶ زن اجازه می‌دهد تا داستان‌های خود را تعریف کنند و آن چه را که پشت سر گذاشتند به یاد بیاورند. و سپس آن‌ها از چیزهایی که در طی ساعت‌ها، روز‌ها و ماه‌های پس از آزادی‌شان گذشت تا زمان نزدیک مرگشان سخن می‌گویند.

آن‌ها در طی این مستند درباره‌ی نفرت شدیدی که از آلمان و آلمانی‌ها پیدا کردند صحبت می‌کنند، نفرتی که البته خیلی سریع به حدی کم شد که آن‌ها توانستند حتی برای پناهنده‌های بی‌خانمان و گرسنه احساس همدردی داشته باشد. این پناهندگان در شهرهای ارواح گونه‌ای سردرگم بودند که خود این افراد نیز پس از رهایی از کمپ‌ها از آن‌ها گذر کرده بودند.

این افراد در تصاویر آرشیوی خبری‌ای که وجود دارد، از وحشت‌هایی که به چشم دیده اند صحبت می‌کنند، از خشم‌شان بر آزادکنندگان متحد خود که نیروهای Storm Trooper را مجبور کردند تا یهودی‌ها، کولی‌ها و جسد دیگر افراد را در گورستان‌های دست جمعی و در بدترین شرایط دفن کنند.

آن‌ها سخنان بسیار بامعنی سربازان را به یاد دارند که می‌گفتند:«می‌تونید برید خونه، در این لحظه»، آن هم صرفا برای اینکه با زشتی بیشتری به هنگام بازگشت به لهستان مواجه شوند. «دنبال وسایلتی؟ بهتره فراموششون کنی!». و این شش بازمانده، جهان قدیمی و ضدیهودی نابودشده‌ی قدیم را پشت سرگذاشته اند.

«رنی فایراستون» زمانی که زندگی خود به عنوان یک طراح مد را به یاد می‌آورد همیشه لبخند به لب دارد، «رنا دکسلر» به یاد می‌آورد که چگونه با همسرش آشنا شد، به کالیفرنیا نقل مکان کرد و غذافروشی «هالیوود شمالی» خود را باز کرد.

شاید جالب‌ترین بخش کار این باشد که «کین» موفق شده تا کاری کند آن‌ها با تاریخی که در اطرافشان در گذر است نیز ارتباط برقرار کنند، از بچه‌ها و همراهان خودشا گرفته که به ندرت درگیر تجربیات این افراد شدند تا نوه‌ها و نسل‌های بعدی کودکان و بچه‌های مدرسه‌ای که کلید بسیاری از این بازمانده‌ها برای بازگرداندن این خاطرات دردناک بودند، تا پروسه‌ی «تحمل مشاهده» را آغاز کنند.

آن‌طور که «فایراستون» به یاد دارید، در سال‌های ابتدایی ورود آن‌ها به آمریکا، فضا این طوری بوده است که:« حالا شما در آمریکا هستید، فراموشش کنید». سپس اما کتاب‌ها، سریال‌ «هولوکاست»، مستند «شوآ»(Shoah)، و سپس فیلم «فهرست شیندلر»(Schindler’s List) منتشر شدند و کسانی که موهبت سخن‌گفتن و کمی نیز علاقه داشتند به سوژه‌های جذابی تبدیل شدند. خود من به شخصه با تعدادی از بازمانده‌ها مصاحبه کرده ام و هنوز کسی را ندیده‌ام که این تجربه او را انسان محکم‌تری کرده باشد و در نهایت او به خاطر خواسته‌ی دیگران از او برای یادآوری، تبدیل به داستان‌گوی تکان‌دهنده‌ای نشده است.

تا کنون صدها مستند درباره‌ی هولوکاست وجود داشته اند، به حدی زیاد که همین الان چند موردشان در نوک زبانم قرار دارند. «پس از آشویتس» آن‌قدری خارق‌العاده نیست که بتواند در میان بهترین‌ها قرار بگیرد.

اما اگر بخواهیم بر روی زندگی‌هایی که از پس از این نسل‌کشی در جریان بوده اند تمرکز کنیم، نویسنده‌ی مشترک و کارگردان این اثر یعنی «کین» مستند در دسترسی ساخته است، مستندی که درباره‌ی شخصیت‌های پیچیده‌ای بوده که با چشمان خود شاهد شماری از بدترین لحظات تاریخ بشریت و شماری از الهام‌بخش‌ترین‌های آن بوده اند.