خلاصه داستان:

این فیلم داستان عملیات رزمندگان ایرانی در تنگه ابوقریب در اواخر دوران جنگ تحمیلی علیه ایران را روایت می کند.

کارگردان :

بهرام توکلی : یکی از کارگردانان موفق ایرانی در سالهای اخیر که ساخته های موفقی از جمله « اینجا بدون من » را که اقتباسی از « باغ وحش شیشه ای » تنسی ویلیامز بود ساخته است. « تنگه ابوقریب » پرهزینه ترین ساخته سینمایی او تا به امروز محسوب می شود و همچنین اولین تجربه فیلمسازی او در حوزه دفاع مقدس.

نقد فیلم « تنگه ابوقریب » :

« تنگه ابوقریب»  نام عملیاتی است که در روزهای پایانی جنگ تحمیلی علیه ایران آغاز شد. در آن روزگار زمانی که رزمندگان گردان عمار در حال آماده شدن برای رفتن به مرخصی بودند، به یکباره خبر رسید که دشمن به تنگه ابوقریب حمله کرده ( این محل در نزدیکی دشت عباس و جاده اندیمشک- دهلران قرار دارد ). از این رو رزمندگان به این منطقه اعزام شدند و با کمترین امکانات از جمله آب و غذا، به دفاع از مرز و میهن پرداختند و باعث عقب راندن دشمن شدند. در این عملیات بیش از 50 رزمنده شهید شدند، حتی گفته می شود تعدادی از آنان بر اثر تشنگی جان خود را از دست دادند. این عملیات مهم آخرین عملیات دوران دفاع مقدس در کشورمان بود و پس از آن با پذیرش قطعنامه 598 جنگ به پایان رسید.فیلم « تنگه ابوقریب » نیز درباره این عملیات می باشد.

مهمترین نقطه قوت فیلم « تنگه ابوقریب » استفاده از تکنیک های متنوع سینمایی و تصویربرداری مربوط صحنه های جنگ می باشد که بهرام توکلی به خوبی از پس انجام آن برآمده است. البته در این بخش گاهی می توان استفاده افراطی از تکنیک هایی نظیر " دوربین روی دست " را شاهد بود اما این موارد چندان در تصویر آزار دهنده به نظر نمی رسند. سکانس های طولانی بدون کات که به جنگ و ویرانی های آن می پردازد، از نقاط قوت فیلم بهرام توکلی محسوب می شوند و بطور کلی می توان گفت « تنگه ابوقریب » در بخش های فنی یکی از کامل ترین آثاری است که درباره دفاع مقدس ساخته شده است. پیشرفت های تکنیکی اثر قابل تحسین و تماشایی هستند و حالا می توان جنگ را واقعی تر از هر زمان دیگری در سینمای ایران یافت!

اما بخش های دیگر فیلم جدید بهرام توکلی ابداً نمی توانند به مانند بخش های فنی درخشان باشند. « تنگه ابوقریب » در شخصیت پردازی و خلق افرادی که برای مخاطب قابل درک باشند ناتوان است و نتیجه این ناتوانی شخصیت هایی هستند که کارگردان خیلی آنها را برای روایت قصه اش جدی نمی گیرد. ما در فیلم اغلب با نفراتی مواجه هستیم که به مقابل دوربین آمده و دیالوگی می گویند و سپس از کادر خارج می شوند بی آنکه تاثیری بر داستان داشته باشند و یا کمکی به مخاطب برای تقویت حس همراهی ایجاد نمایند، این مشکل باعث می شود تا تماشاگر به سختی بتواند داستان واقعی فیلم را درک کرده و با آنان همراه شود. به نظر می  رسد بهرام توکلی بیش از آنکه حواسش به قصه و آدمهای داستان باشد، تمرکز خود را معطوف به خلق نبردهای حماسی کرده و همین تصمیم باعث شده تا ضعف های ساختاری در « تنگه ابوقریب » به چشم بخورد. مشکلاتی از این دست باعث می شود که در نیمه دوم فیلم که پر تلاطم است، تماشاگر خیلی کاری با آدمهای داستان نداشته باشد چراکه آنان در نیمه ابتدایی به درستی پرداخت نمی شوند و حتی بخشی از آنان که وظیفه دراماتیزه کردن داستان را دارند نیز وظایف خود را به درستی انجام نمی دهند.

یکی از مشکلات دیگر « تنگه ابوقریب» که عجیب هم به نظر می رسد، استفاده از مردمان بی دفاعی است که هربار با حملات تعدادی از آنان شهید می شوند. بر طبق گفته رزمندگانی که در آن عملیات حضور داشته اند، خانواده ای در آن منطقه عملیاتی حضور نداشته که بخواهند از شهر خارج شوند! این در حالی است که سازندگان بخش هایی زیادی از فیلم را صرف به تصویر کشیدن مصیبت های جنگ بر زندگی غیر نظامیان کرده اند که با توجه به واقعی بودن داستان ، بهتر می بود از اضافه شدن آنان به این اثر خودداری می شد تا فیلم نزدیکی بیشتری به واقعیتِ رخ داده در تنگه ابوقریب می داشت. البته حضور مردم در داستان قرار بوده پیامی در ضدیت با جنگ داشته باشد که یک سکانس دردناک در فیلم نیز با همین هدف در داستان گنجانده شده است. اما عدم انطباق موقعیت مذکور با آنچه که در واقعیت رخ داده، میزان تاثیرگذاری را کاهش می دهد.

بازیگران فیلم در « تنگه ابوقریب » بازیهای خوبی از خود به جای گذاشته اند اما به جهت عدم پرداخت صحیح شخصیت هایشان، نتیجه چندان درخشانی بر جای نمانده است. جواد عزتی از جمله بازی های خوب فیلم را رقم زده. فردی که از معدود بازیگران سینمای ایران به شمار می رود که می تواند همانقدر که در یک اثر کمدی می درخشد، در ژانرهای دیگر نیز بازی های قابل توجهی از خود بر جای بگذارد. امیر جدیدی نیز در اینجا بازی قابل قبولی ارائه داده، اما مهدی پاکدل به نظر می رسد مستقیماً از « چهار راه استانبول » با همان حال و هوا به این اثر انتقال داده شده و شخصیتی را هم ایفا می کند که در نهایت خیلی او را نمی فهمیم!

« تنگه ابوقریب » در بخش های فنی اثری ستایش برانگیز محسوب می شود که سینمای دفاع مقدس را یک قدم به جلو هدایت کرده. اما متاسفانه در ساختن آدمهای داستان نقص فراوانی دارد که باعث می شود حماسه دفاع از تنگه ابوقریب آن حس جذاب ناسیونالیستی را در اختیار مخاطب نگذارد. شاید بتوان آخرین ساخته بهرام توکلی را از این حیث با « نجات سرباز رایان » مقایسه نمود. اثری که توانست شخصیت خلق نماید و به بهترین شکل آن را پرورش دهد و  حس همذات پنداری تماشاگر را برانگیزد.اما در اینجا فقط تکنیک های سینمایی و یک روایت ناقص از آن عملیات مهم بر جای مانده که با ندیدن فیلم و صرفاً با مطالعه تاریخ می توانیم به آن افتخار کنیم اما با دیدن فیلم نخواهیم توانست آن حس حماسه را به بهترین شکل تجربه کنیم. با اینحال در نهایت باید گفت که ساخته شدن فیلمهایی درباره عملیات های مختلف دوران دفاع مقدس، می تواند تصویری واضح تر از رزمندگان و فداکاری هایشان در دوران جنگ به مخاطب دهد که ارزشمند و قابل ستایش است.