کلینتون ریچارد داوکینز (به انگلیسی: Clinton Richard Dawkins)‏ (زادهٔ ۲۶ مارس ۱۹۴۱) رفتارشناس و زیست‌شناس فرگشتی اهل بریتانیا است. وی همچنین استاد صاحب کرسی دانشگاه آکسفورد در «درک عمومی علم» از ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۸ و نویسندهٔ کتاب‌های علمی برای عموم می‌باشد. او عضو انجمن سلطنتی علوم و انجمن سلطنتی ادبیات بریتانیا است و در تفسیر و آموزش مهارت دارد.[۵] همچنین داوکینز یکی از خداناباوران مشهور بوده و به دلیل نقد دین و دین گرایی شهرت دارد.

داوکینز، کتاب‌های متعددی در زمینهٔ فرگشت (تکامل)، نوشته‌است. نخستین کتاب او، با عنوان ژن خودخواه، که در سال ۱۹۷۶ منتشر شد، او را به مجامع علمی، معرفی کرد. داوکینز در این کتاب، نقش کلیدی ژنها را در فرگشت، تشریح می‌کند و برای نخستین بار، مفهوم میم را مطرح می‌نماید. از آن پس او چندین کتاب در شرح و بحث جنبه‌هایی از مفهوم انتخاب طبیعی نگاشته که بیشتر، عناوینی شاعرانه دارند: فنوتیپ گسترش یافته، ساعت‌ساز نابینا، صعود به قلهٔ ناممکن، گسیختن رنگین‌کمان، داستان نیاکان، پندار خدا، بزرگترین نمایش روی زمین و جادوی واقعیت: چگونه می‌دانیم چه چیزی واقعاً درست است. در این میان به نظر خود داوکینز بدیع‌ترین اثر علمی او فنوتیپ گسترش یافته است. وی در این کتاب این نظریه را طرح کرد که اثرات فنوتیپی [رخ‌مون] محدود به داخل بدن جانداران نیستند؛ بلکه می‌توانند به بیرون از بدن جاندار گسترش یابند و حتی در بدن دیگر جانداران تأثیر بگذارند.

داوکینز از منتقدان بزرگ آفرینش‌گرایی و یک بی‌خدای مشهور است. او همچنین یک آزاداندیش، اومانیست سکولار، شک‌گرا، خردگرای علمی[۱۲] و پشتیبان جنبش روشن‌ها (به انگلیسی: Brights Movement) است. داوکینز در کتاب پندار خدا (۲۰۰۶) عنوان کرد که به احتمال قریب به یقین خالقی ماورالطبیعه وجود ندارد و ایمان دینی یک پندار [توهم] غلط جا افتاده‌است. تا نوامبر سال ۲۰۰۷ تنها در زبان انگلیسی یک و نیم میلیون نسخه از این کتاب به فروش رسید. این کتاب به سی و دو زبان، از جمله فارسی، ترجمه شده‌است. داوکینز در سال ۲۰۱۴ بنیاد خرد و دانش ریچارد داوکینز را با هدف «گسترش سواد علمی» و «مقابله با دخالت دین در آموزش علم در مدارس» بنیان گذاشت.

آثار

کتاب‌ها

نوشتار اصلی: فهرست آثار چاپی ریچارد داوکینز

ژن خودخواه ۱۹۷۶ میلادی (ترجمه به فارسی توسط دکتر جلال سلطانی، انتشارات مازیار، ۱۳۹۶)

فنوتیپ گسترش یافته ۱۹۸۲ میلادی

ساعت‌ساز نابینا ۱۹۸۶ میلادی (ترجمه به فارسی توسط شهلا باقری و محمود بهزاد، انتشارات مازیار)

رودخانه‌ای از بهشت ۱۹۹۵ میلادی

صعود به قلهٔ ناممکن ۱۹۹۶ میلادی

گسیختن رنگین‌کمان ۱۹۹۸ میلادی

موبد شیطان ۲۰۰۳ میلادی

داستان نیاکان ۲۰۰۴ میلادی

پندار خدا ۲۰۰۶ میلادی (از آن به نام «توهم خدا» هم یاد شده‌است)

کتاب آکسفورد علمی‌نویسی مدرن ۲۰۰۸ میلادی

بزرگ‌ترین نمایش روی زمین: مدرکی برای تکامل ۲۰۰۹ میلادی

جادوی واقعیت: چگونه می‌دانیم چه چیزی واقعاً درست است ۲۰۱۱ میلادی

میل به شگفتی: دانشمند می‌سازد ۲۰۱۳ میلادی

شمعی کوچک در تاریکی: زندگی من و علم ۲۰۱۵ میلادی

فیلم‌های مستند

خوب‌ها زودتر می‌روند ۱۹۸۷

ساعت‌ساز نابینا ۱۹۸۷

رشد در جهان ۱۹۹۱

شکستن فاصل دانش ۱۹۹۶

نوارهای بی‌خدایی ۱۹۹۶

سؤال بزرگ ۲۰۰۴

ریشهٔ همهٔ شر؟ ۲۰۰۶

دشمنان خرد ۲۰۰۷

نبوغ چارلز داروین ۲۰۰۸

تهدید مدارس دینی ۲۰۱۰

روابط جنسی، مرگ و معنای زندگی ۲۰۱۲

ناباوران ۲۰۱۳