ژان-کلود کَریِر (به فرانسوی: Jean-Claude Carrière) (زاده ۱۹ سپتامبر ۱۹۳۱) فیلم‌نامه‌نویس و بازیگر فرانسوی است. او همچنین در چندین فیلم نیز بازی کرده‌است. او سردبیر مجلهٔ فمی است و در سال ۱۹۸۱ جز هیئت داوران جشنوارهٔ کن بود. کاریر همکاری طولانی مدتی با لوییس بونوئل داشت.

همسر وی نهال تجدد نویسنده ایرانی و دختر مهین تجدد یکی از پیشتازان عرصه نمایشنامه‌نویسی در ایران است. علاقه اصلی کاری‌یر اقتباس از ادبیات است و بیشتر کارگردان‌هایی که دوست دارند از مشهورترین داستان‌های تاریخ ادبیات اقتباس کنند به سراغ او می‌روند. او هر از دو سه سالی به ایران هم سفر می‌کند.

زندگی‌نامه

ژان-کلود کَریِر متولد ۱۹ سپتامبر ۱۹۳۱ در فرانسه‌است. هرچند وی در طی دوران کاری‌اش به نمایشنامه نویسی، فیلمنامه‌نویسی، نویسندگی، تدریس و حتی بازیگری مشغول بوده ولی عمده شهرتش را مدیون فیلمنامه‌نویسی است. نام بیش از صد اثر سینمایی و تلویزیونی به او پیوند خورده که بسیاری از آنها فیلمهای مهمی در تاریخ سینما محسوب می‌شوند. او کار جدی‌اش را در سینما با لوییس بونوئل، کارگردان اسپانیایی آغاز کرد و تا پیش از مرگ بونوئل ۶ فیلم با او کار کرد که به ترتیب عبارت بودند از خاطرات یک کلفت (۱۹۶۴)، بل دو ژور (۱۹۶۷)، راه شیری (۱۹۶۹)، جذابیت پنهان بورژوازی (۱۹۷۲)، شبح آزادی (۱۹۷۴) و میل مبهم هوس (۱۹۷۷). وی در دوران آخر زندگی بونوئل (چه بسا در کل زندگی‌اش) نزدیک‌ترین فرد به او محسوب می‌شد و به گفته خودش، بطور دونفری با بونوئل حدود ۲۰۰۰ بار غذا خورده‌است! در واپسین روزهای زندگی بونوئل، کاری‌یر موفق شد او را راضی به نوشتن خاطراتش کند و کتاب آخرین آه‌حاصل این سماجت بود. کاری‌یر در تنها تلاشی که برای کارگردانی صورت داد، در سال ۱۹۶۹ فیلمی کوتاه ساخت که توانست با این فیلم جایزه ویژه هیئت داوران در کن را مال خود کند. وی فیلمنامه‌نویسی را ادامه داد و در این مدت با کارگردانانی بین‌المللی همچون فولکر شلوندورف، وین ونگ، هکتور بابنکو، پیتر بروک، ژان پل راپنو، میلوش فورمن، فیلیپ کافمن، آندری وایدا، پاتریس شرو، ژان لوک گدار، فیلیپ دو بروکا، برتراند تاورنیه، ژاک دری و ناگیسا اوشیما کار کرد. در میان فیلمنامه‌های او هم آثار اریژینال دیده می‌شود و هم اقتباس‌های ادبی. مشهورترین اقتباس‌اش از رمان بار هستی میلان کوندرا است که کافمن در سال ۱۹۸۸ آن را تبدیل به فیلم کرد. در سال ۱۹۷۹، کتاب مشهور گونتر گراس به نام طبل حلبی را تبدیل به فیلمنامه کرد که نسخه‌ای که شلوندورف از روی آن ساخت اسکار بهترین فیلم خارجی را دریافت کرد. وی در همکاری بعدی‌اش با شلوندورف، عشق سوان را از آثار مارسل پروست برداشت کرد. فیلمنامه والمونت (۱۹۸۹) که میلوش فورمن آن را تبدیل به فیلم کرد، اقتباسی از کتاب روابط خطرناک‌اثر شودرلو دو لاکلوبود. ضمن آنکه سه تا از شش همکاری کاری‌یر با بونوئل اقتباس از کتاب‌هایی نه چندان مشهور بودند. کاری‌یر کتاب منطق الطیر عطار نیشابوری را نیز به نمایشنامه‌ای تبدیل کرد که پیتر بروک، کارگردان مشهور تئاتر، آن را به روی صحنه برد (این کتاب توسط داریوش مودبیان، تحت نام مجمع مرغان‌به فارسی برگردانده شده‌است). وی در سال ۱۹۹۳ سفری به هند داشت و در آنجا پای صحبت‌های دالایی لاما نشست و حاصل آن کتابی شد تحت عنوان خشونت و ترحم: گفتگوهایی در باب زندگی امروز. او در سال ۱۹۹۴ اتوبیوگرافی خود را در کتابی با نام زبان پنهان فیلم‌منتشر کرد. از کاری‌یر کتاب‌های داستان، نمایشنامه و فیلمنامه بسیاری در غرب منتشر شده‌است. از تجربه‌های مهم‌تر بازیگری‌اش نیز می‌توان به فیلمهای خاطرات یک کلفت، راه شیری و شب و لحظه (آنا ماریا تاتو، ۱۹۹۵)اشاره کرد.

برخی از مهم‌ترین افتخارات ژان-کلود کَریِر: دو بار نامزدی اسکار بهترین فیلمنامه اقتباسی برای فیلمهای بار هستی (۱۹۸۸) و میل مبهم هوس (۱۹۷۷) و یک بار نامزدی اسکار بهترین فیلمنامه اریژینال برای فیلم جذابیت پنهان بورژوازی (۱۹۷۳). برنده بهترین فیلمنامه اقتباسی در بافتا برای بار هستی (۱۹۸۸) و برنده بهترین فیلمنامه اریژینال در بافتا برای جذابیت پنهان بورژوازی (۱۹۷۴)

نمایش روال عادی کاری‌یر در تابستان ۱۳۸۹ به کارگردانی محمدرضا خاکی و با بازی ایوب آقاخانی و مسعود دلخواه در تئاتر شهر تهران روی صحنه رفت.

جوایز

۱۹۸۹ - نامزد اسکار فیلم‌نامه‌نویسی برای فیلم سَبُکیِ تحمل‌ناپذیر هستی به همراه فیلیپ کافمن

۱۹۷۸ - نامزد اسکار فیلم‌نامه‌نویسی برای فیلم میل مبهم هوس به همراه لوییس بونوئل

۱۹۷۳ - نامزد اسکار فیلم‌نامه‌نویسی برای فیلم جذابیت پنهان بورژوازی به همراه لوییس بونوئل

۱۹۶۳ - برندهٔ اسکار بهترین فیلم کوتاه برای فیلم جشن یادگاری به همراه پیر اته

۱۹۶۹ - نامزد نخل طلا بهترین فیلم کوتاه برای فیلم قیچی چمنزنی

٢٠١٤ -برنده جايزه اسكار افتخاري