سوسن تسلیمی (زاده ۱۸ بهمن ۱۳۲۸، رشت) بازیگر و کارگردان ایرانی تئاتر و سینما است. تسلیمی ماندگارترین بازی‌هایش را در چهار فیلم‌ بهرام بیضایی یعنی چریکه تارا، مرگ یزدگرد، باشو غریبه کوچک و شاید وقتی دیگر ارائه کرده‌است و از مکرّرترین بازیگران بیضایی به‌شمار می‌رود. تسلیمی در سوئد اقامت دارد و در کارگردانی و بازیگری تئاتر و سینما فعالیت می‌کند. او در سال ۲۰۰۲ جایزه شخصیت ممتاز فرهنگی و هنری کشور سوئد را گرفت. او یکی از برترین بازیگران زن تاریخ سینمای ایران و اولین زن صاحب سبک بازیگری در ایران محسوب می‌شود. کتابی با عنوان اسطوره مهر دربارهٔ زندگی و آثار او به کوشش بی تا ملکوتی به چاپ رسیده و همچنین کتاب گفت و گویی با او درباره زندگی و آثارش تحت عنوان "سوسن تسلیمی در گفت و گویی بلند با محمد عبدی" در لندن به چاپ رسیده‌است. 

زندگی و فعالیت‌ها

او در سال ۱۳۲۸ در رشت متولد شد. پدرش خسرو تسلیمی (مدیر تولید و تهیه‌کننده)، مادرش منیره آخوندنیا (تسلیمی) (بازیگر) و برادرش سیروس تسلیمی (فیلمنامه‌نویس و تهیه‌کننده و بازیگر) هر سه از چهره‌های عرصهٔ فیلم و تئاتر می‌باشند.

تئاتر، سینما و تلویزیون

سوسن تسلیمی فعالیت در تئاتر را از سال ۱۳۵۰ آغاز کرد و در ضمن تحصیلات خود را در سال ۱۳۵۲ در رشته تئاتر از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به پایان رساند و با داریوش فرهنگ (بازیگر و کارگردان) ازدواج کرد که این ازدواج به جدایی انجامید. تسلیمی قبل از سینما به عنوان بازیگر تئاتر فعال بود و با گروه «بازیگران شهر»، «تئاتر پیاده» و تئاتر «چهار سو» و کارگردانانی چون داریوش فرهنگ، هرمز هدایت، مهدی هاشمی، بیژن مفید و بهرام بیضایی همکاری می‌کرد.

فعالیت سینمایی او با بازی در فیلم چریکه تارا (بهرام بیضایی) در سال ۱۳۵۷ شروع شد که بازی او در این فیلم، در جشنواره سن سباستین مورد تقدیر قرار گرفت. وی در سال ۱۳۶۳ در مجموعه سربداران ساخته محمدعلی نجفی بازی کرد. تسلیمی، در این مجموعه نقش «فاطمه» را بازی کرد که زن پرقدرتی بود. او مردپوشی می‌کرد و سوار اسب می‌شد و رهبر گروهی از جنگجویان بود. در سال ۱۳۶۴، در گیرودار جنگ ایران و عراق، تسلیمی ایده فیلم باشو غریبه کوچک را در طرح کوتاهی، با بیضایی در میان می‌گذارد و او هم که در آن زمان در اندیشه ساخت فیلمی دربارهٔ بچه‌ها بوده، آن را می‌پذیرد و پرورش می‌دهد. باشو غریبه کوچک، در سال ۱۳۶۹ و در زمانی که سوسن تسلیمی در سوئد به سر می‌برد، پس از پنج سال توقیف، اکران شد.

مهاجرت

تسلیمی در سال ۱۳۶۶ به کشور سوئد مهاجرت کرد. اولین فیلمی که در سوئد بازی کرد فیلم «مرز» به کارگردانی رضا پارسا بود. در سال ۱۳۷۰ اولین تئاتر خود در سوئد به نام «مده‌آ» که کارگردانی و نوشتن متن و بازی آن همه به عهدهٔ خود او بود را به روی صحنه برد که این نمایش نامه از آثار کلاسیک یونان و اساطیر یونانی اقتباس شده بود و خود با کمک ماسک‌های مختلف آن را بازی کرد. پیش از این کار در تئاتری به نام «آنگرد» بازی کرده بود.

از سال ۱۹۹۹ میلادی تا ۲۰۰۲ میلادی جزو هیئت مدیره انیستیتوی فیلم سوئد که مهمترین مرکز تصمیم گیرندهٔ فیلم سوئد است بود؛ و هم اکنون در وزارت فرهنگ سوئد از اعضای هیئت مشاورین تئاتر می‌باشد. همچنین تدریس بازیگری نیز از فعالیت‌های وی در سوئد است. وی نمایشنامه‌های زیادی در سرتاسر سوئد اجرا کرده‌است که اکثر آن‌ها به زبان سوئدی اجرا شده‌اند. او از سال ۱۹۹۹ میلادی دیگر در تئاتر بازی نکرد.

کارگردانی

او اولین فیلمی که کارگردانی کرد فیلم «حادثه قریب‌الوقوع» بود که در جشنوارهٔ فیلم گوتنبرگ به عنوان فیلم افتتاحیه به نمایش درآمد و بعد از آن بیشتر به کارگردانی پرداخت. او سه فیلم سریالی برای تلویزیون سوئد کارگردانی کرد که یکی از آن‌ها که فیلم یک ساعته‌ای به نام «عشق، عشق، عشق» که در مورد زندگی یک مادر و دختر سوئدی است بسیار مورد استقبال مردم قرار گرفت. سپس فیلم چهار ساعته «بازداشتگاه» را کارگردانی کرد. وی همچنین در طول این مدت علاوه بر کارگردانی فیلم چندین نمایش نامه تئاتر را نیز کارگردانی کرد که «مدیرعامل» از جدیدترین کارهای او در زمینه تئاتر است. 

آثار

بازیگری سینما

۱۳۵۷ چریکه تارا (بهرام بیضایی)

۱۳۶۱ مرگ یزدگرد (بهرام بیضایی)

۱۳۶۴ مادیان (علی ژکان)

۱۳۶۵ باشو، غریبه کوچک (بهرام بیضایی)

۱۳۶۵ طلسم (داریوش فرهنگ)

۱۳۶۶ شاید وقتی دیگر... (بهرام بیضایی)

کارگردانی سینما

حادثه قریب‌الوقوع (در کشور سوئد)

تئاتر

۱۳۷۰ مدآ (نویسنده، کارگردان و بازیگر)

مرگ یزدگرد (بازیگر)

رایش سوم (بازیگر)

با خشم به یاد آر (بازیگر)

ترس و نکبت (بازیگر)

دایرهٔ گچی قفقازی (بازیگر)

شهر ما (بازیگر)

چشم‌انداز پل (بازیگر)

عروسی خون (بازیگر)

روسپی بزرگوار (بازیگر)

زیرزمین (بازیگر)

وای بر مغلوب (بازیگر)

باغ آلبالو (بازیگر)

تلویزیون

۱۳۵۰، روسپی بزرگوار (نویسنده: ژان پل سارتر)

۱۳۵۲، حلقه جادو، کودک و نوجوان

۱۳۶۳، سربداران (کارگردان: محمدعلی نجفی)

جوایز

جایزه‌ای برای بازی در نمایش «قربانی»،

۱۹۹۵ سلستینا (ریکس تیاترین، ۱۹۹۵)

۱۹۹۹ جایزهٔ بهترین بازیگر سال از طرف آکادمی سوئد برای نمایش «مده‌آ».

سانسور

تسلیمی دربارهٔ حجاب در فیلم «شاید وقتی دیگر» گفته‌است که برای تماشاگران غیرایرانی حضور با حجاب حتی درهنگام خواب عجیب است برای جلوگیری از سانسور فیلم باشو غریبه کوچک تسلیمی مجبور بوده‌است طوری بدود که بدن او زیاد تکان نخورد.