محسن مخملباف، (زاده ۸ خرداد ۱۳۳۶ در تهران)، نویسنده و کارگردان ایرانی است.

زندگینامه:

محسن مخملباف در جنوب شهر تهران به دنیا آمد و به دلیل فقر خانوادگی از هشت تا هفده سالگی در سیزده شغل مختلف شاگردی و کارگری کرد تا مخارج خود و مادرش را تأمین کند. او از سن پانزده سالگی در گروهی چریکی که خود تشکیل داده بود، به فعالیت مخفی پرداخت. در سن هفده سالگی در جریان عملیات خلع سلاح یک پلیس تیر خورد و دستگیر شد. او در زندان داستان‌نویسی را شروع کرد و پس از زندان به فیلم‌سازی روی آورد و هم چنان برای حقوق بشر مبارزه می‌کند.

فاطمه مشکینی همسر اول محسن مخملباف که مشوق اصلی او در فعالیت‌های هنری خود بود؛ در حادثه آتش‌سوزی فوت نمود و هم‌اکنون وی با همسر فعلی خود مرضیه مشکینی زندگی می‌کند.

محسن مخملباف در فیلم کلوزآپ نمای نزدیک به کارگردانی عباس کیارستمی نقش خودش را بازی کرد. این فیلم دربارهٔ مردی بنام حسین سبزیان بود که خود را بنام مخملباف به خانواده‌ای معرفی کرده بود. در دهه شصت یکی از پرکارترین سینماگران بعد از انقلاب بود. در بین آثار او کمتر می‌توان شباهتی پیدا کرد. تنوع سبکی در یک یک فیلمهای او دیده می‌شوند.

فعالیت‌های سیاسی در زمان شاه

محسن مخملباف پیش از انقلاب ۵۷ در قالب گروهی کوچک فعالیت سیاسی و چریکی داشته‌است.

به گفتهٔ مخملباف، وی در ۱۷ سالگی با گلوله پلیس مجروح گردید و نزدیک به ۵ سال به جرم سیاسی زندانی شد، شش ماه شکنجه باعث از کار افتادگی پاهایش شد که پس از چند عمل جراحی بهبود یافت. به گفتهٔ حشمت رئیسی تحلیلگر سیاسی تلویزیون میهن، مخملباف شکنجه نشده‌بود.

بنابر روزنامهٔ اطلاعات چاپ ۱۸ اسفند ۱۳۵۵: «در سال ۱۳۵۳ روح‌الله کفیلی، محسن مخملباف و غلامحسین لنگرودی قزوینی‌نژاد با نقشه‌ای قبلی برای به‌دست آوردن اسلحه، به پاسبانی در خیابان ایران حمله کردند. در جریان درگیری پاسبان با ضربات متعدد کارد روح‌الله کفیلی زخمی شد، سپس پاسبان با شلیک گلوله، مخملباف را زخمی و دستگیر کرد. کفیلی توانست بگریزد و قزوینی‌نژاد به‌دست مردم دستگیر شد. مخملباف به تحمل ۵ سال و قزوینی‌نژاد به تحمل ۱۵ سال حبس درجهٔ یک جنایی محکوم گردیدند. کفیلی پس از دستگیری، ابتدا به اعدام و سپس با عفو شاه به تحمل حبس ابد محکوم گردید.» 

در وبگاه مخملباف، سندی منتسب به ساواک تاریخ درگیری را ۲۲ مرداد ۱۳۵۳ و موضوع اتهام را «اقدام علیه امنیت کشور» ذکر کرده‌است. همچنین در این سند بازجویان پرونده «تشکیل یک گروه خرابکار و چاپ و توزیع اعلامیه‌های مضره و مطالعه و تبادل جزوات مارکسیستی، حمله به پاسبان پست و مضروب نمودن آن در حین انجام وظیفه به منظور خلع سلاح پاسبان، ساختن مواد منفجره (کوکتل مولوتف) و توهین به مقام شامخ سلطنت» را محرز و مسلم دانسته‌اند.

آثار

بازیگری

داستان‌های جزیره (اپیزود سوم، تست دموکراسی)، ۱۳۷۷

نون و گلدون، ۱۳۷۴

سلام سینما، ۱۳۷۳

کلوزآپ، ۱۳۶۸

کارگردانی

پرزیدنت، ۱۳۹۳(۲۰۱۴)

باغبان، ۱۳۹۱

فریاد مورچه‌ها، ۱۳۸۶

سکس و فلسفه، ۱۳۸۴

سردتر از آتش، ۱۳۸۴

دوشنبه بازار، ۱۳۸۳

سفر قندهار، ۱۳۷۹

داستان‌های جزیره (اپیزود سوم، تست دموکراسی)، ۱۳۷۷

سکوت، ۱۳۷۷

قصه‌های کیش (اپیزود سوم: در)، ۱۳۷۷

مدرسه‌ای که باد برد، ۱۳۷۶

گبه، ۱۳۷۴

نون و گلدون، ۱۳۷۴

سلام سینما، ۱۳۷۳

هنرپیشه، ۱۳۷۱

ناصرالدین شاه آکتور سینما، ۱۳۷۰

نوبت عاشقی، ۱۳۶۹

شب‌های زاینده‌رود، ۱۳۶۹

عروسی خوبان، ۱۳۶۷

دستفروش، ۱۳۶۸

بای‌سیکل ران، ۱۳۶۴

بایکوت، ۱۳۶۴

استعاذه، ۱۳۶۲

دو چشم بی‌سو، ۱۳۶۲

توبهٔ نصوح، ۱۳۶۱

نویسندگی

بازنویسی ذهن، ۱۳۹۵

شاعر زباله‌ها، ۱۳۸۴

روزی که زن شدم، ۱۳۷۹

سفر قندهار، ۱۳۷۹

تخته سیاه، ۱۳۷۸

سکوت، ۱۳۷۷

قصه‌های کیش (اپیزود سوم: در)، ۱۳۷۷

مدرسه‌ای که باد برد، ۱۳۷۶

سیب، ۱۳۷۶

گبه، ۱۳۷۴

نون و گلدون، ۱۳۷۴

سلام سینما، ۱۳۷۳

مرد ناتمام، ۱۳۷۱

هنرپیشه، ۱۳۷۱

ناصرالدین شاه آکتور سینما، ۱۳۷۰

شب‌های زاینده‌رود، ۱۳۶۹

فرماندار، ۱۳۶۹

نوبت عاشقی، ۱۳۶۹

باغ بلور، ۱۳۶۸

مدرسه رجایی، ۱۳۶۸

عروسی خوبان، ۱۳۶۷

حراحی روح، ۱۳۶۶

دستفروش، ۱۳۶۵

بای‌سیکل ران، ۱۳۶۴

بایکوت، ۱۳۶۴

زنگ‌ها، ۱۳۶۴

استعاذه، ۱۳۶۲

دو چشم بی‌سو، ۱۳۶۲

توبهٔ نصوح، ۱۳۶۱

توجیه، ۱۳۶۰

فریاد مورچه‌ها

جوایز بین‌المللی

جایزه بهترین فیلم از جشنواره ریمینی، ایتالیا ۱۹۸۹، (بخاطر فیلم بایسیکل ران)

جایزه بهترین فیلم از جشنواره فیلم هاوائی، آمریکا ۱۹۹۱، (بخاطر فیلم بایسیکل ران)

جایزه بهترین فیلم از جشنواره تائورمینا، ایتالیا ۱۹۹۲، (بخاطر فیلم ناصرالدین شاه آکتور سینما)

جایزه بهترین فیلم از جشنواره فیلم کارلووی واری، جمهوری چک ۱۹۹۲، (بخاطر فیلم ناصرالدین شاه آکتور سینما)

جایزه بهترین فیلم انجمن منتقدین بین‌المللی فیبرشی از جشنواره فیلم کارلووی واری، جمهوری چک ۱۹۹۲، (بخاطر فیلم ناصرالدین شاه آکتور سینما)

جایزه بهترین کارگردانی از جشنواره فیلم کارلووی واری، جمهوری چک ۱۹۹۲، (بخاطر فیلم ناصرالدین شاه آکتور سینما)

جایزه ویژه هیئت داوران از جشنواره فیلم استانبول، ترکیه ۱۹۹۳، (بخاطر فیلم ناصرالدین شاه آکتور سینما)

جایزه مطبوعات از جشنواره فیلم سائوپائولو، برزیل ۱۹۹۵، (بخاطر تمامی آثار)

جایزه بهترین فیلم از جشنواره فیلم مونیخ، آلمان ۱۹۹۶، (بخاطر فیلم سلام سینما)

جایزه بهترین فیلم هنری از جشنواره فیلم توکیو، ژاپن ۱۹۹۶، (بخاطر فیلم گبه)

جایزه بهترین کارگردانی از جشنواره فیلم سیتگس، اسپانیا ۱۹۹۶، (بخاطر گبه)۱۲- جایزه ویژه منتقدین از جشنواره فیلم سیتگس، اسپانیا ۱۹۹۶، (بخاطر گبه)

یکی از ده فیلم برتر جهان در سال ۱۹۹۶، به انتخاب مجله تایمز، آمریکا ۱۹۹۶، (بخاطر فیلم گبه)

جایزه بهترین فیلم بلند آسیائی از جشنواره فیلم سنگاپور، سنگاپور ۱۹۹۷، (بخاطر فیلم گبه)

جایزه ویژه هیئت داوران از جشنواره فیلم لوکارنو، سوئیس ۱۹۹۶، (بخاطر فیلم نون و گلدون)

جایزه طلای جوانان از جشنواره فیلم لوکارنو، سوئیس ۱۹۹۶، (بخاطر فیلم نون و گلدون)

یکی از ده فیلم برتر دهه ۹۰ از طرف مدیران جشنواره‌های جهانی، ۱۹۹۹، (بخاطر فیلم نون و گلدون)

جایزه مدال طلا از طرف پارلمان ایتالیا از جشنواره فیلم ونیز، ایتالیا ۱۹۹۷، (بخاطر فیلم سکوت)

جایزه انسان، هنر، طبیعت از جشنواره ونیز، ایتالیا ۱۹۹۷، (بخاطر فیلم سکوت)

جایزه شهر ایسن دوژور، فرانسه ۱۹۹۸ (به خاطر مجموعه آثار)

جایزه سردار هنر و ادبیات (شوالیه) فرانسه ۱۹۹۸، (بخاطر مجموعه آثار ادبی و سینمایی)

جایزه بزرگ کلیساهای جهانی از جشنواره فیلم کن، فرانسه ۲۰۰۱، (بخاطر فیلم سفر قندهار)

مدال طلای فدریکو فلینی از یونسکو در پاریس، فرانسه ۲۰۰۱، (بخاطر فیلم سفر قندهار)

جایزه بهترین فیلم جشنواره آژاکسو فرانسه (بخاطر فیلم سفر قندهار) ۲۰۰۱

جایزه «بهترین فیلم تماشاگران» از جشنواره بین‌المللی فیلم سینمای جنوب، فرانسه ۲۰۰۱، (بخاطر فیلم سفر قندهار)

جایزه «بهترین کارگردانی» از جشنواره بین‌المللی فیلم آرسنال، لاتویا ۲۰۰۲ (بخاطر فیلم سفر قندهار)

جایزه فرانسووا تروفو، از جشنواره فیلم جیفونی، ایتالیا ۲۰۰۲ (به خاطر مجموعه آثار)

سفر قندهار یکی از صد فیلم برتر تاریخ سینمای جهان به انتخاب مجله تایم، آمریکا، ۲۰۰۵

جایزه منتقدین بین‌المللی «فیبرشی» از جشنواره بین‌المللی فیلم تسالونیکی، یونان ۲۰۰۱ (بخاطر فیلم سفر قندهار)

چهارمین دوره جشنواره مستند تسالونیکا افتخار یک عمر دستاوردهای هنری و مشارکت‌های انسان دوستانه ۲۰۰۲

جایزه «بهترین فیلم» از جشنواره بین‌المللی فیلم داکیومنت آرت، آلمان ۲۰۰۲ (بخاطر فیلم الفبای افغان)

جایزه بهترین سینماگر آسیای سال ۲۰۰۳ جشنواره پوسان کره جنوبی ۲۰۰۳