محمد رضایی‌راد فیلمنامه‌نویس، نمایشنامه‌نویس، کارگردان تئاتر، پژوهشگر اهل ایران و نویسنده نمایشنامه‌های «فعل،«رقصی چنین»، «گزارش خواب» و «در دوزخ نوشتم» فیلمنامه های او برنده جوایز متعددی از جشن خانه سینما و جشنواره فیلم فجر و جشنواره اسیا پاسیفیک شده است. فیلم کودک و سرباز با فیلمنامه ای از او برنده بالن نقره ای جشنواره سه قاره نانت فرانسه شد.

زندگی‌نامه

تولد

محمد رضایی‌راد در سال ۱۳۴۵ خورشیدی در در یک خانواده پرجمعیت (شش دختر و دو پسر) در محلهٔ بیستون رشت به دنیا آمد.

تحصیلات

او تحصیلات ابتدایی بین سال‌های در دبستان دین و دانش به انجام رسانید. بین سال‌های ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۵ در محلهٔ‌های چهاربرادران و باغ حاتم زندگی می‌کرد. بین سال‌های ۱۳۵۶ تا ۱۳۶۱ تحصیل مقطع راهنمایی در مدارس شاهپور و مجتمع طالقانی و مدرسهٔ شبانهٔ تحویلداری انجام داد.

فعالیت‌های هنری

او از سال ۱۳۵۸ در کلاس‌های تئاتر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شرکت می‌کرد و در نمایش‌های آن بازی می‌کرد. پدرش هفته نامهٔ محلی «نقش قلم» را در سال ۱۳۵۹ منتشر کرد که وی گهگاهی در آن نقدهای سینمایی و اشعاری می‌نوشت. تحصیلات دبیرستانی در بین سال‌های ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۶ در دبیرستان‌های شریعتی، دین و دانش و امیرکبیر انجام داد. در سال ۱۳۶۴ کلاس‌های انجمن سینمای جوان شرکت نمود. بین سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۹ در رشتهٔ ادبیات فارسی در دانشگاه آزاد رشت تحصیل نمود. در سال ۱۳۶۶ با همکاری محمدتقی صالح‌پور، علی صدیقی و بهزاد عشقی نشریه فرهنگی «ویژهٔ فرهنگ، هنر و ادبیات نقش قلم» را منتشر می‌کند. بین سال‌های ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۱ خدمت سربازی خود را در شهرهای تهران، شیراز و نفت شهر انجام داد. رضایی‌راد در بین سال‌های ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۴ در مقطع فوق لیسانس در رشتهٔ فرهنگ و زبان‌های باستانی در دانشگاه آزاد واحد تهران ادامه تحصیل داد. وی پایاننامهٔ تحصیلی خود را با نام «اندیشه سیاسی در ایرانِ پیش از اسلام» نگاشت. در سال ۱۳۷۱ در انتشار نشریهٔ هشت روز هفته و کتاب نقد و بررسی آثار علی حاتمی و محسن مخملباف با عباس بهارلو همکاری می‌کرد. در سال ۱۳۷۲ نخستین فیلمنامه‌اش «بچه‌های مدرسهٔ همت» به رضا میرکریمی می‌فروشد که بعدها به مجموعه‌ای ۱۳ قسمتی تبدیل می‌شود. در سال ۱۳۷۴ به مدت سه ماه مدیر نشریهٔ داخلی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی بود در سال ۱۳۷۶ با همسرش هنگامه ازدواج نمود. وی در سال ۱۳۷۷ همکاری خویش را با دانشنامهٔ زبان و ادب فارسی آغاز نمود. در همین سال به مدت یک ماه مشاور فرهنگی شهردار منطقهٔ ۷ تهران بود. همچنین در سال ۱۳۷۷ همکاریش را با شرکت معماری و شهرسازی عرصه آغاز نمود که حدود ۱۲ سال ادامه داشت و حاصل آن پژوهش و نگارش «تاریخ اجتماعی شهر در ایران باستان» بود. در سال ۱۳۷۸ به کرج نقل مکان نمود. در همان سال صاحب دختری به نام «رها» می‌شود. در سال ۱۳۸۱ شروع به نگارش هفتگی در ستون «اندیشیدن در بزرگراه» در روزنامهٔ شرق می‌کند و نگارش رمان «... و این تنها بازی جهان بود» را به اتمام رسانید. همچنین در همین سال مؤسسهٔ پویش خرد به همراه جمعی از دوستانش راه‌اندازی می‌کند که به مدت دو سال یک سلسله سخنرانی ماهانه دربارهٔ فلسفه هنر برگزاری می‌کنند. در سال ۱۳۸۴ با سفری به هند، مقاله‌ای در بازهٔ درام شکونتلا در همایش مطالعات ایران و هند در موزهٔ الله‌آباد ارائهٔ کرد. یک بار دیگر در سال ۱۳۸۵ به فرانسه سفر نمود و در نگارش فیلمنامهٔ «زیر آب» با سپیده فارسی همکاری نمود. در سال ۱۳۸۶ تاریخ نمایش و نمایش‌نامه‌نویسی در دانشکدهٔ هنر و بعد در دانشگاه سوره و دانشگاه تهران تدریس نمود. در سال ۱۳۸۸ به فرانسه مسافرت نود و بر اساس ایده‌ای از رمان جواد جواهری فیلمنامهٔ «آه فرشته» را برای سپیده فارسی می‌نگارد. در سال ۱۳۸۷ پژوهش و یافتن اسنادی دربارهٔ عباس نعلبندیان را آغاز نمود و یک سال بعد نیز مصاحبه با آربی آوانسیان، شکوه نجم‌آبادی، صدرالدین زاهد، رضا قاسمی و بیژن صفاری دربارهٔ عباس نعلبندیان نمود.

بعد از حدود ۱۰ سال‌ها دوری از تئاتر بار دیگر از روز ۵ تیر ماه ۱۳۹۳ با اجرای نمایش «و آنک انسان» در تالار استاد مشایخی مؤسسه فرهنگی هنری «مان» به صحنه بازگشت. رضایی‌راد حدود ۱۰ سال پیش نمایش «بازگشت به خان نخست» را در تالار قشقایی تئاتر شهر اجرا کرد. وی در هنگام دولت احمدی‌نژاد در تئاتر ممنوع‌الکار شد اما در سینما امکان فعالیت داشت و در همان سال‌های دوری‌اش از تئاتر، فیلمنامه فیلم «خسته نباشید!» را نوشت که با کارگردانی مشترک افشین هاشمی و محسن قرایی ساخته شد. او در این سال‌ها با وجود دوری‌اش از سالن‌های رسمی تئاتر، در فضاهای خصوصی نمایش اجرا می‌کرد و این چنین بود که گروه تئاتر «خانه» را تأسیس کرد. او همزمان، مشغول تمرین نمایشی دیگر با نام «جوهر گوگرد» است که با بازی افشین هاشمی، عاطفه نوری، میلاد رحیمی، آیه کیان‌پور و … اجرا خواهد شد. 

تالیفات

نگارش نمایشنامهٔ‌های:

«بر فراز برجکها» (۱۳۷۱ هنگام سربازی در مدت یک روز), «هشتمین خوان» (۱۳۷۲), «گوش کن» (1381), «بازگشت به خان نخست» (۱۳۸۳), «گزارش خواب» (۱۳۸۳), «صدایی بود» (۱۳۸۷ بخشی از یک نمایش جمعی، به همراه دانشجویانش), «در دوزخ نوشتم» (۱۳۸۵), «صدای آهسته» (۱۳۸۶), «نگاه خیرهٔ خداوند» (۱۳۸۷), "من یک موجود توئیتری هستم. لطفاً از من عکس بگیرید!" (۱۳۸۸), "رؤیای طاهره گان خاموش" (۱۳۸۸), "رقصی چنین…" (۱۳۸۸ که نویسنده اش به عنوان یکی از سه نمایش‌نامه‌نویس برگزیده در مرحلهٔ بازخوانی جشنوارهٔ فجرشناخته شد) و سپس کارگردانی آن در بیست و دومین جشنوارهٔ تئاتر فجر)

به چاپ رسیده

نسخهٔ تصحیح شدهٔ پایان‌نامه اش با عنوان "مبانی اندیشه سیاسی در خرد مزدایی" (۱۳۷۸ انتشارات طرح نو).

نمایشنامهٔ "هشتمین خوان" (۱۳۷۹ در مجلهٔ نمایش) (اجرا شده در سال ۱۳۸۲ به کارگردانی آروند دشت‌آرای)

نمایشنامهٔ "عروسی شغال" (نگارش ۱۳۷۹; ۱۳۸۰ در مجلهٔ نمایش).

فیلمنامهٔ "کودک و سرباز" (۱۳۸۰).

مجموعه داستان "بچه‌های مدرسه همت" (۱۳۸۱ انتشارات قو).

کتاب "(...) نشانه شناسی سانسور و سکوت سخن" (۱۳۸۱ انتشارات طرح نو).

کتاب "آفتابخیزان، دریا توفان" (۱۳۸۴ با همکاری حسین حقانی و بابک ربوخه دربارهٔ زندگی و آثار احمد عاشورپور).

نمایشنامهٔ گزارش خواب (۱۳۸۶ انتشارات طرح نو).

رمانِ "... و این تنها بازی جهان بود" (۱۳۸۶ توسط نشر چشمه مجوز چاپ نگرفت).

نمایشنامهٔ "رقصی چنین…" (۱۳۸۸ انتشارات افراز)

مقالات

مقالات او در این سال‌ها در روزنامه‌های توس، نشاط، صبح آزادگان، شرق، خرداد، نوروز، اعتماد، اعتماد ملی، ضمیمهٔ همشهری، کارگزاران و نشریاتِ نقش قلم، آبان، آدینه، نامهٔ فرهنگ، دنیای تصویر، دفترهای تئاتر، صحنه، هنرهای نمایشی، نمایش، کتاب ماه، چیستا، نقد سینما، فصلنامهٔ هنر، کارنامه، سیمیا، ارغنون و… چاپ شده است. برخی از مهمترین مقاله‌های او، از نظر خودش، از این قراراند:

- درآمدی بر ریخت‌شناسی قصه‌های عاشقانه. (چاپ شده در کتاب اسطوره، زن و فرهنگ (مجموعه مقاله)، انتشارات پژوهشگاه مردم‌شناسی، ۱۳۸۲؛ (برگزیدهٔ پژوهش فرهنگی سال ۱۳۸۱)

- هنر پایا، هنر پویا و مفهوم زمان (ارائه شده در همایش بینالمللی هنر و جهانی شدن، خانهٔ هنرمندان، ۱۳۸۳)

- روشنفکر چخوفی (ارائه شده در همایش صدمین سالمرگ چخوف، خانهٔ هنرمندان، ۱۳۸۳)

- بنیادهای اساطیری و فلسفی شهر ایرانی (ارائه شده در دومین همایش باستانشناسی و معماری، ۱۳۷۸، چاپ شده در مجموعه مقالات دومین کنگرهٔ تارخ، معماری و شهرسازی ایران، انتشارات سازمان میراث فرهنگی، ۱۳۷۷)

- آیین‌های قربانی و ریاضت صوفیانه (کتاب یاد بهار، مجموعه مقالات به یاد مهرداد بهار، تهران، نشر آگه، ۱۳۷۶)

- ریخت‌شناسی شخصیت در آثار اکبر رادی (کتاب شناختنامه اکبر رادی (مجموعه مقاله)، تهران، نشر قطره، ۱۳۸۲(برندهٔ نقد هنری برگزیده در جشنواره مطبوعات ۱۳۸۰)

- تاریخ و جغرافیای مثالی (نشریهٔ نامهٔ فرهنگ، ش ۲۷، ۱۳۷۶)

- مسیحای شر و تناول شیطانی (نقد اسطورهشناختیِ رمان دراکولای برام استوکر) (نشریهٔ ارغنون، ش ۲۴، ۱۳۸۳)

- تئاتر و تجدد (دفترهای تئاتر، ش ۲، ۱۳۸۲)

- مبانی اسطورهای در ساختار سهگانهٔ اجتماعی (نشریهٔ کتاب ماه هنر، ش ۵۰–۴۰، ۱۳۸۲)

- شکونتلا، درام رستگاری (ارائه شده در همایش مطالعات ایران و هند، موزهٔ اللهآباد - هندوستان، ۱۳۸۳)

- ژان ژنه و مسئلهٔ انسان مطرود (ارائه شده در هفتهٔ تئاتر فرانسه، خانهٔ هنرمندان، ۱۳۸۴)

- ایبسن و تأملات ایرانی (ارائه شده در همایش بزرگداشت ایبسن، خانهٔ هنرمندان، ۱۳۸۲)

- نمایش کوهستان، تأملی در مفهوم ارتفاع در آثار ایبسن (ارائه شده در همایش صدسالگی ایبسن، مرکز هنرهای نمایشی، ۱۳۸۵)

- دگردیسی آیین قربانی به وضعیت قربانی شدگی (سایت رخداد، اسفند ۱۳۷۸)

- ابژهٔ بلوتوثی (سایت رخداد، اسفند ۱۳۷۸)

- نشانه شناسی سیاسی پوشش در خرداد ۸۸ (سایت رخداد، تابستان ۱۳۸۸)

- خرمشهر در مقام یک نشانه (چاپ نشده)

- ادبیات پلیسی و بنمایه‌های تئولوژیک در حل معما (چاپ نشده)

- عشق از جنون الهی تا چیزی خندهدار (نشریهٔ مدرسه، شمارهٔ ۳)

- آیین و بیماری وسواس (چاپ نشده)

- در امتناع تراژدی، بازخوانی تحلیلی کتاب مرگ تراژدی نوشتهٔ جرج اشتاینر (دفترهای تئاتر، شمارهٔ اول)

- اندیشیدن در بزرگراه (سلسه یادداشتهایی در مطالعات فرهنگی که به صورت یکسنوت هفتگی ابتدا در روزنامهٔ شرق و سپس روزنامهٔ اعتماد چاپ شد. برخی از مهمترین این یادداشتها، باز از نظر خودش، از این قراراند: ایده‌هایی دربارهٔ فوتبال / ایده‌هایی دربارهٔ زیبایی / ماشین و معنا / الهیات زلزله / فرسودگی / و…)

جوایز و افتخارات

منتقد هنری برگزیده در جشنوارهٔ مطبوعات (۱۳۸۰).

جایزهٔ سوم نقد برگزیدهٔ تئاتر از انجمن منتقدان تئاتر (۱۳۸۲).

جایزهٔ بهترین نمایشنامهٔ نخستین جشنوارهٔ تئاتر ماه (۱۳۸۲ به خاطر نگارش نمایشنامهٔ «بر فراز برجکها» به کارگردانی "رحیم نوروزی").

کاندید سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه در جشنوارهٔ فجر (۱۳۸۲).

بهترین فیلمنامه‌نویس برای فیلم "قدمگاه" در جشن خانهٔ سینما (۱۳۸۳).

جایزهٔ نخست نمایش‌نامه‌نویسی برای نمایش "گوش کن" (۱۳۸۵ در جشنوارهٔ بانو. به کارگردانی مینا هبیلی)

جایزهٔ ویژهٔ هیئت داوران به خاطر فیلم "مترو ۸۵" در جشنوارهٔ فیلم شهر (۱۳۸۷).

جایزهٔ دومین نمایشنامهٔ چاپ شدهٔ برگزیده از سوی کانون نمایش‌نامه‌نویسان خانهٔ تئاتر (۱۳۸۸).

جایزهٔ دومین نمایشنامهٔ چاپ شدهٔ برگزیده از سوی کانون نمایش‌نامه‌نویسان خانهٔ تئاتر (۱۳۸۸).

جایزهٔ بهترین فیلمنامه از سوی مجمع سینماگران کودک در جشنواره سینمای کودک و نوجوان اصفهان / جشنوارهٔ آسیا پاسیفیک / کاندیدای جایزهٔ سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامهٔ (۱۳۷۸ بخاطر نگارش فیلمنامهٔ "کودک و سرباز").

فیلم‌شناسی

سینمایی

صدای آهسته (فیلمنامه)

خسته نباشید! (۱۳۹۱ فیلمنامه)

زیر آب (۱۳۸۸ فیلمنامه)

وقتی همه خوابیم (۱۳۸۷ بازیگر)

روز باران (۱۳۸۵ بازنویسی فیلمنامه)

چوپان دروغگو (۱۳۸۴ فیلمنامه)

گزارش مریم (۱۳۸۴ فیلمنامه)

قدمگاه (۱۳۸۲ فیلمنامه)

چریکه هورام (۱۳۷۸ فیلمنامه)

کودک و سرباز (۱۳۷۸ فیلمنامه)

موشک کاغذی (۱۳۷۵ دستیار اول کارگردان)

ساخت فیلم مستند و کوتاه (۱۶ م. م)

فیلم مستند "تعمیدیان" دربارهٔ آیین مندایی (۱۳۸۵).

مستند "مترو ۸۵" (۱۳۸۵).

فیلم ۱۶ م.م. "از پشت پنجره" (۱۳۷۲).

فیلم ۱۶ م.م. "سرزمین آبی" (۱۳۷۵ برای صداوسیمای مرکز رشت).

فیلم هشت میلیمتری "سوءتفاهم" ۱۳۶۴ و دریافت جایزهٔ دوم در دومین جشنوارهٔ سینمای جوان استان گیلان.

مجموعهٔ مستند "شهری از جنوب" (دستیار کارگردان).

تئاتر

۱۳۶۴ - بازی در نمایش "قصهٔ موشی که آدم شد" نوشتهٔ بهزاد عشقی و به کارگردانی امیر ثابت.

۱۳۶۶ - بازی در نمایش "دزد و شاه" به نویسندگی و کارگردانی بهزاد عشقی.

۱۳۶۷ - کارگردانی نمایش "عروسک هاً نوشتهٔ بهرام بیضایی در تالار سردار جنگل رشت.

۱۳۶۸ - کارگردانی نمایش "سیزیف و مرگ" نوشتهٔ روبر مرل در تالار سردار جنگل رشت.

۱۳۶۹ - کارگردانی و بازی نمایش "قبل از شروع" نوشتهٔ میگوئل ارتگا آلوارز (حسین اقدامی) در تالار سردار جنگل رشت

۱۳۸۳ - اجرای نمایش "رقصی چنین…" در تالار مولوی.

۱۳۸۳ - تمرین نمایش "گزارش خواب" برای جشنوارهٔ فجر و سپس انصراف از آن به دلیل آماده نبودن اجرا.

۱۳۸۳ - اجرای نمایش "عروسی شغال" به کارگردانی آروند دشت‌آرای.

۱۳۸۴ - اجرای نمایش "بازگشت به خان نخست" در سال قشقاییِ تئاتر شهر.

۱۳۸۴ - دستیار اول و برنامه‌ریز بهرام بیضایی، در نمایش"مجلس شبیه در ذکر مصایب استاد نوید ماکان و همسرش مهندس رخشید فرزین".

۱۳۸۶ - دستیار اول و برنامه‌ریز بهرام بیضایی در نمایش "افرا یا روز می گذرد".

۱۳۸۸ - اجرای "نگاه خیرهٔ خداوند" در کارگاه نمایش تئاتر شهر، با حذف نام نویسنده.