جیمز ادوارد فرانکو (به انگلیسی: James Edward Franco) (زاده ۱۹ آوریل ۱۹۷۸) بازیگر، کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس، تهیه‌کننده، نویسنده و نقاش آمریکایی است.

حرفه

او بازیگری را از اواخر سال ۱۹۹۰، با ظاهر شدن در سریال‌های کوتاه و زندهٔ تلویزیونی و فیلم‌هایی مخصوص نوجوانان، شروع کرد. در ۲۰۰۱ نقش اصلی فیلم جیمز دین را بازی کرد که باعث شد جایزهٔ بهترین بازیگر مرد فیلم‌های تلویزیونی را دریافت کند. فرانکو پس از ایفای نقش هری آزبورن در مرد عنکبوتی به شهرت جهانی رسید.
بعد از آن فیلم‌های او شامل: یک فیلم جنگی به نام یورش عظیم در سال ۲۰۰۵، فیلم حماسی و عاشقانهٔ تریستان و ایزولد در سال ۲۰۰۶، درام آناپولیس در سال ۲۰۰۶. فرانکو در ۲۰۰۸ به خاطر بازی در قطار آناناس جایزهٔ بهترین بازیگر فیلم‌های کمدی یا موزیکال را دریافت کرد. او نقشی برجسته در فیلم میلک در سال ۲۰۰۸ بازی کرد.
در ۲۰۱۰، در فیلم ۱۲۷ ساعت نقش آرون رالستون، کوه‌نوردی که مجبور می‌شود بازوی خود را قطع کند وقتی زیر یک تخته سنگ گیر می‌افتد، ایفای نقش کرد.

زندگی و خانواده

جیمز در قسمت شرقی کالیفرنیا به دنیا آمد. مادرش شاعر، نویسنده و ویراستار است. پدرش مسئول شرکت ترابری است. آن دو با هم در دانشگاه استنفورد آشنا شدند. پدرش زمینهٔ خانوادگی پرتغالی و سوئدی و مادرش زمینهٔ روسی دارد و یهودی است.  مادربزرگ پدریش نویسندهٔ کتاب‌های کودکان و مادربزرگ مادریش صاحب یک نمایشگاه نقاشی است و یک عضو فعال در سازمان ملی زنان یهودی بود. او دارای دو برادر کوچکتر از خود است.

او در ریاضی استعداد خاصی دارد و در سال ۱۹۹۶ از دبیرستان فارغ‌التحصیل شد. او در آنجا چندین نمایش اجرا کرد و همچنین دانش آموزان او را به عنوان شخصی با بهترین خنده انتخاب کردند. او سپس در دانشگاه کلمبیا، لس آنجلس به خواندن رشتهٔ زبان پرداخت ولی بعد از یک سال علی‌رغم مخالفت‌های پدر مادرش دانشگاه را ترک کرد تا بازیگری بیاموزد.

دیو فرانکو (بازیگر) برادر کوچک‌تر او است.

شغل

اوایل دوران کاری او در ۱۹۹۹ در یک سریال کوتاه تلویزیونی بازی کرد و گفت که بازی در آن بسیار لذت بخش و سازنده بود و بعدها عنوان کرد: تا قبل از بازی در این سریال خیلی از کار تلویزیونی سر درنمی‌آوردم بنابراین این مجموعه برایم مفید بود.

اولین کار جدی اش سال ۲۰۰۰ در کمدی - رمانتیک هر چی لازم باشه بود که در کنار دوست‌دختر آن موقعش، مارلا سوکولف بازی کرد. در ادامه، نقش اصلی فیلم جیمز دین را در سال ۲۰۰۱ ایفا کرد که باعث شد جایزهٔ گولدن گلوب را دریافت کند و نامزد جوایز امی نیز بشود.

۲۰۰۲ تاکنون

در سال ۲۰۰۲ در فیلم مرد عنکبوتی که بزرگترین موفقیتش تا به آن تاریخ بود، بازی کرد. او نقش هری آزبورن دوست صمیمی شخصیت اصلی را بازی کرد. البته قرار بود فرانکو شخصیت اصلی فیلم را بازی کند که در نهایت به توبی مگوایر رسید. مرد عنکبوتی یک موفقیت بزرگ بود. در هفتهٔ اول در آمریکای شمالی ۱۱۴ میلیارد تومان و در ادامه ۸۲۲ میلیارد تومان جهانی فروخت. در همان سال فرانکو در فیلم شهر کنار دریا با رابرت دنیرو همبازی شد. در ۲۰۰۸ فیلم شرکت را ارائه داد.

موفقیت در مرد عنکبوتی باعث شد در مرد عنکبوتی ۲ نیز ایفای نقش کند. این فیلم رکورد جدیدی را رقم زد. ۷۸۳ میلیارد تومان فروش جهانی باعث شد که مرد عنکبوتی ۲ دومین فیلم پرفروش در سال ۲۰۰۴ شود. سال بعد او در فیلم جنگی یورش عظیم نقش کاپیتان ارتش ایالات متحده را بازی کرد.

سال ۲۰۰۶ در فیلم آناپولیس همکاری کرد و سپس نقش قهرمان افسانه‌ای تریستان را در فیلم حماسی- عاشقانهٔ تریستان و ایزولد (فیلم) را به نمایش گذاشت. او پس از آن به تمرین خلبانی پرداخت تا گواهی نامهٔ خلبانی خصوصی اش را دریافت کند تا بتواند در پسران پرواز بازی کند. در همان سال نقش کوتاهی در مرد حصیری کنار نیکولاس کیج، کارگردانش در فیلم سونی بازی کرد.

در ۲۰۰۷ او دوباره نقش هری آزبورن را در مرد عنکبوتی ۳ ایفا کرد. بر خلاف دو مجموعهٔ قبلی این کار، مرد عنکبوتی ۳ نظرات متفاوت منتقدان را به همراه داشت ولی پرفروش‌ترین کار فرانکو با ۸۹۱ میلیارد تومان تا پایان سال ۲۰۰۸ بود. در ۲۰۰۸ او در قطار آناناس بازی کرد که نیویورک تایمز در مقاله‌ای به تحسین او پرداخت. بازی او در این فیلم باعث شد که جایزهٔ گولدن گلوب بهترین بازیگر و جایزهٔ ام تی وی بهترین اجرای کمدی را از آن خود کرد.

او در ۲۰۰۹ و ۲۰۰۸ میزبان پخش زنده شنبه شب بود. او در کنار شون پن در میلک بازی کرد. او در این فیلم نقش دوست پسر شون پن به نام هاروی میلک بود. روزنامهٔ لس آنجلس تایمز در این رابطه نوشت:او جفت هنری خوبی در این فیلم برای شون پن بود و نقش عاشقی که از زندگی سیاسی خسته شده بود را به زیبایی به نمایش گذاشت؛ و جایزهٔ بهترین بازیگر نقش مکمل را دریافت کرد.

او در ۲۰۰۹ مجموعهٔ بیمارستان عمومی و در سی سنگ نقش خودش را بازی کرد. در ۲۰۱۰ فیلم برخاستن میمون‌ها را آماده کرد و در فیلم زوزه نقش یک شاعر را بازی کرد و به خاطر بازی در ۱۲۷ ساعت که نقش یک کوهنورد را ایفا کرد، تحسین شد و نامزد جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد اسکار و گلدن گلاب شد. فیلم‌های ۲۰۱۱ او برخاستن میمون‌ها و والاحضرت (فیلم) است که در کنار ناتالی پورتمن و دنی مک براید بازی می‌کند. در نوامبر ۲۰۱۰ عنوان شد که او و آن هاتاوی میزبان هشتاد و سومین جوایز اسکار هستند.

نوشتن

در ۲۰۱۰ او کتاب پالو آلتو را منتشر کرد. این کتاب نظرات متفاوت منتقدان را به همراه داشت.

در رسانه

به فرانکو به عنوان یک نماد سکس نگاه می‌شود و و توسط Salon.com، به عنوان سکسی‌ترین مرد زنده سال ۲۰۰۹ انتخاب شده‌است. همیشه پوشش رسانه‌ای زیادی از فرانکو وجود داشته، مخصوصاً در مورد علاقه‌اش در مورد رفتن به دانشگاه. در کنار آن، ادعا شده که در مورد فرانکو، توسط گزارش‌های رسانه‌ای، گویا بدنقلی صورت گرفته‌است و رسانه‌های خبری در مورد او اطلاعات اشتباه گزارش می‌کنند.  این مطالب منجر به مسخره شدن وی در سکانس آخرهفته قسمتی از مجموعه اس ان ال شد که در ان یک نویسنده هفته نامه سرگرمی، «باهوش» تلقی شد. در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۱۱، او تأکید کرد که:

در جواب به سؤال‌ها در مورد گرایش جنسی اش (که تاکنون سه شخصیت همجنس‌گرا را در طول حرفه بازیگری اش به تصویر کشیده)، او تأکید می‌کند که جنبه‌های بیشتری را در مورد شخصیت‌هایش پیدا می‌کند تا تمایلات رختخوابی شان. با کنایه می‌گوید: «یا، میدونید چیه، شاید اصلاً همجنس گرا باشم.» شایعه‌ها منجر به مقاله Gawker که او را به یک آیتم کور صفحه شش نیو یورک پست در مورد یک بازیگر همجنس‌گرای مخفی با لقب "متجاوز همجنس‌گرا ربط می‌دهد. با وجود اینکه قربانی این حمله اتهامی شده بود، نویسنده، انکار کرد که او فرانکو بوده‌است، بعداً دو مجله با وکیل فرانکو تماس گرفتند و گفتند که آنها ممکن است قصه هائی را بنویسند و در آنها مشارکت فرانکو را می‌خواهند، اما قادر به این کار نیستند چون حداقل بخشی از قصه‌هایشان ساختگی است. با این حال، گاکر، حذف مقاله را رد کرد چون آنها خروجی کس دیگر را منتشر کرده‌اند و به این اکتفا کردند که و می‌تواند نظرش را در مورد این احتکار روی وبسایت شان بدهد. او این را رد کرد به امید اینکه خودش از بین می‌رود. فرانکو بعداً این قسمت را بسیار توهین آمیز خواند چون دوستانی دارد که مورد تجاوز قرار گرفتند.

فرانکو به هفته نامه سرگرمی در مورد وابستگی اش به نقش‌های همجنس گرایانه و همچنین معنی این حرف در مورد سنت طولانی سؤال پرسیدن در مورد گرایش جنسی اش گفت: "دگرجنس گراست تا همجنس گراست؟' یا، "با تاسف می‌گوید،" 'این سومین فیلم همجنس گرائی توئه -- بگو گی ای دیگه!" "و همه‌اش سر همینه، همجنس‌گرا یا دگرجنس گرا بودن، سر این ایده است که فرد مورد علاقه شما، گرایش جنسی شما رو مشخص می‌کند.

زندگی شخصی

او حس بسیار بالایی برای تولید دارد و یک قابلیت مافوق بشری برای تمرکز. به همین علت در دانشگاه ترک تحصیل کرد و رشتهٔ زبان انگلیسی را ادامه نداد. او به خاطر این توانایی اش اجازه پیدا کرد که ۶۲ واحد در ترم بردارد در حالی که بقیه حداکثر ۱۹ واحد می‌توانستند بردارند. او به نیویورک رفت و آنجا به دانشگاه هنر رفت و در رشتهٔ نویسندگی ادامه تحصیل داد. او در ۲۰۱۰ دانشجوی دکترای دانشگاه ییل شد.

او در میان هنر به نقاشی هم علاقهٔ خاصی دارد و در دوران دبیرستان، نقاشی نیز می‌کرده. خودش می‌گوید: نقاشی در دوران دبیرستان برایم مثل یک روزنه بود و درواقع بیشتر از آن چیزی که بازی کردم، نقاشی کشیدم. نقاشی‌هایش در ۲۰۰۶ در لس آنجلس به نمایش گذاشته شد. همچنین در مرد عنکبوتی ۳ در صحنه‌ای داشت نقاشی می‌کشید.

از ۲۰۰۶ با بازیگر آنا آوریلی رابطه دارد. او به عنوان نماد جنسی نیز شناخته شده و در سال ۲۰۰۹ به عنوان جذاب‌ترین مرد زنده انتخاب شد. در دسامبر ۲۰۱۰ تایمز به او لقب " باحال‌ترین آدم دنیاً را داد.