حسن کچل اولین فیلم سینمایی علی حاتمی است. او این فیلم را در سال ۱۳۴۸ کارگردانی کرد. او در این فیلم، علاوه بر کارگردان، نویسنده فیلم نامه و سراینده اشعار نیز بود.

این فیلم در حال و هوای ایران قدیم ساخته شده و اولین فیلم آهنگین (فیلم موزیکال) سینمای ایران می‌باشد.

داستان فیلم

فیلم حسن کچل با نمایش ابزار شهر فرنگ آغاز می‌گردد و با ورود به آن داستانی از گذشته‌ها را به روش نقالی زورخانه ای تعریف می‌کند و سپس وارد داستان می‌شود. داستان از آنجا آغاز می‌شود که مادر حسن کچل تلاش می‌کند او را—که خجالتی است و تاکنون از خانه بیرون نرفته است—به دنیای بیرون از خانه بکشاند. به همین منظور از کنار بستر حسن کچل تا در خروجی و کوچه سیب سرخ می‌گذارد. وقتی حسن از خواب بیدار می‌شود، سیب‌ها را یکی‌یکی برمی‌دارد تا این‌که از خانه خارج و در به رویش بسته می‌شود. حسن ابتدا با کودکان کوچه به بازی مشغول می‌شود و سپس به بازار رفته، از آن خسته می‌شود و دوباره به بازی با بچه‌ها مشغول می‌شود. سپس در حال گردش در اطراف شهر صدای آواز دلنشینی می‌شنود و شیفته این صدا می‌شود. شب که در حمام شهر خوابیده همزاد خود را می‌بیند. همزاد به او می‌گوید که می‌تواند حسن را به آرزوهایش برساند و حسن که آرزویی جز رسیدن به صاحب آن صدا ندارد، موضوع را مطرح می‌کند. همزاد به او می‌گوید که این صدا ازآنِ شخصی است به نام چهل‌گیس که زیباترین و بالاترین زن جهان است و رسیدن به او کاری است بس دشوار. حسن برای یافتن طریقی برای آشنایی به او ابتدا به توصیه همزادش با زنی هرزه به نام طاووس آشنا می‌شود. اما از این کار چیزی حاصل نمی‌شود. سپس به شاعر، دوست همصحبت و پهلوان متوسل می‌شود و در ازای آشنایی با هرکدام از این افراد، همزادش یک دانگ از عمر حسن را طلب می‌کند. حسن می‌بیند که طریق رسیدن به چهل‌گیس چیزی است غیر از این‌ها. در نهایت به خود چهل‌گیس مراجعت کرده و راز دلش را برای او از قفای دیوار فاش می‌کند (حسن تا به این لحظه موفق به دیدن چهل‌گیس نشده است). چهل‌گیس می‌گوید که در طلسم دیو است و تنها راه آزادی‌اش این است که شیشه عمر دیو بشکند. حسن با آگاهی از این موضوع با خوشحالی به نزد همزادش می‌رود و تمام عمرش را می‌دهد تا شیشه عمر دیو را به دست آورد. بدین‌سان چهل‌گیس آزاد می‌شود و قرار می‌شود سپیده صبح روز بعد از ازدواج حسن با چهل‌گیس، حسن به قبرستان برود و وعده‌اش را با همزادش به جا بیاورد. همزاد از این وعده می‌گذرد و فیلم به آخر می‌رسد.فیلم حسن کچل در زمان خودش یعنی سال ۱۳۴۹ چیزی حدود ۹۰۰ هزار تومان' فروخت.

دربارهٔ فیلم

از آنجا که فیلم حسن کچل آغاز راه علی حاتمی است، از جهاتی قابل تأمل است. علی حاتمی در طول دوران کارگردانی خود به مسائل بسیار مهمی در فرهنگ و اخلاق ایرانی پرداخت و به گفته‌ای، یک دوره از ادبیات را با فیلم‌هایش مرور کرد و فیلم حسن کچل به‌مثابه مقدمه‌ای فوق‌العاده برای این کتاب ادبیات است. علی حاتمی در هر فیلمش، جدای از داستانی کلی که کم‌نقص است، نکته‌ای اساسی در اخلاق را موضوع فیلم قرار می‌دهد، و نگرش‌های فرهنگ عامه را در مورد آن به نقد می‌کشد، و در انتها—در اغلب فیلم‌هایش—نگرش صحیح به آن موضوع را به مخاطبان نشان می‌دهد. از آنجا که اخلاق در سایهٔ غایات معنی پیدا می‌کند، پیش از وضع هر قانون اخلاقی، می‌بایست علت و غایت آن قانون تبیین شود. دغدغه علی حاتمی در فیلم حسن کچل تبیین و نشان دادن این غایت است و همچنین ارائه معیاری برای تمییز خوب و بد. در این باره در ادامه صحبت خواهد شد.

موسیقی فیلم

فیلم حسن کچل به عنوان اولین فیلم موزیکال سینمای ایران شناخته شده بابک افشار، بابک اتابکی، اسفندیار منفردزاده و واروژان موسیقی متن این اثر را خلق کردند؛ و همراهی تنبک زنده‌یاد امیر بیداریان‌نژاد در ضرب‌نوازی موزیکال تأثیر غیرقابل انکاری در آن داشت.

میزان فروش

فیلم حسن کچل در زمان خودش یعنی سال ۱۳۴۹ چیزی حدود ۹ میلیون تومان فروخت.

انیمیشن

در سال ۱۳۹۷ سروش رضایی انیمیشنی طنز با موضوع حسن کچل ساخت که مورد استقبال عموم قرار گرفت.

سایر عوامل

نقال: مرتضی احمدی

طراح صحنه: حسن پاک‌نژاد

نقاشی: عباس بلوکی‌فر

عکس: امیر نادری

چهره‌پرداز: ایرج صفدری

بازیگران:

پرویز صیاد - حسن کچل و همزادش

کتایون امیرابراهیمی - چهل گیس

حمیده خیرآبادی - مادر حسن کچل

سیروس ابراهیم‌زاده -پدر چهل گیس

ثریا بهشتی - طاووس

حسن خیاط‌باشی - شاعر

یدالله شیراندامی - پهلوان

حسن رضیانی - حکیم‌باشی سیار

صادق بهرامی - قلندر

عباس معیری

مژگان لیدا

وهاب نوری‌زاده

نوبهار