روانی (به انگلیسی: Psycho) فیلمی دلهرهآور است به کارگردانی آلفرد هیچکاک محصول سال ۱۹۶۰ کشور آمریکا. این فیلم یکی از برترین فیلمهای ژانر وحشت تاریخ سینما شناخته شده و در فهرست «صد سال… صد فیلم» بنیاد فیلم آمریکا که لیستی از ۱۰۰ فیلم برتر تاریخ سینما به انتخاب منتقدان سینماست، در رتبهٔ ۱۸ قرار دارد. شخصیت منفی این فیلم، نورمن بِیتس، جزو برترین شروران تاریخ سینمای جهان محسوب میشود و در فهرست «۱۰۰ سال… ۱۰۰ شرور و قهرمان» بنیاد فیلم آمریکا، که فهرستی از ۵۰ تا از برترین قهرمانها و ۵۰ تا از برترین شرورهای تاریخ سینما به انتخاب منتقدان سینماست، در رتبهٔ ۲ قرار دارد. گاس ون سنت در سال ۱۹۹۸ این فیلم را با همین عنوان بازسازی کرد.
داستان
«مارین کرین» (لی) به امید تسهیل کار ازدواجش با «سام لومیس» (گاوین) پولهای کارفرمایش را میدزدد و از شهر محل سکونتش خارج میشود و بین راه در هتل بیتس، که جوانی به نام «نورمن بیتس» (پرکینز) اداره اش میکند، به استراحت میپردازد. «نورمن» به او میگوید که همراه مادر از لحاظ روانی نامتعادلش در خانه کنار هتل زندگی میکند. شب هنگام که، «ماریون» از کار خود پشیمان شده، پیش از خواب به حمام میرود و زیر دوش – ظاهراً به دست مادر «نورمن» - به قتل میرسد. «نورمن» آثار قتل را پاک میکند و جسد «ماریون» و اتوموبیلاش را در باتلاق میاندازد.
در ادامه «سام» به همراه خواهر ماریون «لی لا» (مایلز) و یک کارآگاه خصوصی به نام «آربوگاست» (بالسام) به جستجوی «ماریون» میآیند. آربوگاست نیز وقتی وارد خانهای میشود که مادر نورمن در آن زندگی میکند، توسط او به قتل میرسد. سرانجام سام و لیلا به دنبال او میایند. هنگامی که سم، سر نورمن بیتس را گرم میکند، لیلا به دنبال هر نشانی از مادر نورمن بیتس یا آربوگاست یا مارین میگردد. نورمن ناگهان متوجه ماجرا میشود و به سرعت به دنبال لیلا داخل خانه میدود. لیلا برای اینکه نورمن او را نبیند، وارد انباری زیرپله میشود، که تصادفاً همان مکانی است که نورمن مادر خود را در آنجا مخفی کرده. نورمن که تصور میکند لیلا به طبقه بالا رفته، به سرعت از پلهها بالا میرود. در این هنگام، لیلا پیرزنی را میبیند که پشت به او رو به آتش روی صندلیای نشسته، ولی وقتی او را برمیگرداند، متوجه میشود که او چیزی جز یک اسکلت نیست.
لیلا با دیدن اسکلت جیغ وحشتناکی میکشد و متوجه میشود که سالهاست که مادر بیتس مردهاست؛ ولی ناگهان، زنی با وحشتناکترین قیافه ممکن، با چاقوی بلندی به سمت او حملهور میشود. این فرد، همان کسیست که مارین و آربوگاست را به قتل رسانده. این فرد، مادر نورمن بیتس نیست؛ بلکه خود نورمن بیتس است؛ که در اثر شوکی که پس از قتل مادرش به او وارد شده، خود را شبیه به مادرش میکند، و کارهای وحشتناکی انجام میدهد.
سکانس حمام
سکانس «قتل زیر دوش حمام» در فیلم روانی دارای چنان اهمیتی در تاریخ سینما است که در بسیاری از دانشکدههای سینمایی جهان تدریس میشود. در این سکانس سهدقیقهای از ۷۷ زاویه دوربین و ۵۰ کات استفاده شدهاست.